Vuile schaaf- of snijwonden: ontsmetten of spoelen?

123-kind-wonde-pijn-gevallen-knie-11-17.jpg

nieuws

Veel mensen denken nog altijd dat ze een schaaf-, prik- of snijwond moeten ontsmetten, terwijl dat meestal niet nodig is en zelfs schadelijk kan zijn. Het volstaat bijna altijd om een wond te reinigen door ze te spoelen met stromend kraanwater. Wanneer volstaat spoelen en wanneer moet u een wond ontsmetten met een ontsmettingsmiddel (antisepticum)? En wanneer raadpleegt u het best een arts? 

Soorten wonden
• Een schaafwond is een oppervlakkige wond na bijvoorbeeld vallen op de straat of een botsing met een ruw oppervlak. Hierbij zijn de buitenste huidlagen gekwetst. Schaafwonden bloeden nauwelijks, maar er kan wat gelig vocht uit de wond komen. Schaafwonden zijn vaak pijnlijk en bevatten dikwijls vuilresten. 
• Een snijwond wordt veroorzaakt door een scherp voorwerp zoals een mes of glas. Dit kan een oppervlakkige, maar soms ook diepe verwonding van de huidlagen veroorzaken, waarbij andere organen (zenuwen, spieren, bloedvaten...) kunnen gekwetst worden. Een snijwonde vertoont gladde wondranden en kan hevig bloeden. 
• Een scheurwond kan ontstaan bij vechten, sporten of een ongeluk (bijv. blijven haken aan een nagel). De wond is meestal oppervlakkig en heeft onregelmatige randen. Ook kunnen stukjes huid loszitten.
• Een prik- of steekwond wordt veroorzaakt door een scherp, prikkend voorwerp (zoals een schaar, een nagel, prikkeldraad,...). De schade aan de oppervlakte van de huid kan gering zijn, maar de inwendige schade kan fors zijn en kan er fors bloedverlies zijn, zonder dat dat aan de buitenzijde waarneembaar is.

123-wonde-beet-kat-11-17.jpg

bijtwonden door een kat

• Een bijtwond door een dier (hond, kat...) of een mens heeft altijd extra aandacht nodig. Ze moet binnen de 8 uur door een arts worden verzorgd. In afwachting daarvan kunt u de wond wel reinigen.

Lees ook: Wat moet je doen na een bijtwond?

1. Bloeding stelpen
Eerst en vooral moet u de bloeding stoppen. 
• Bij kleine wonden stopt het bloeden meestal na enkele minuten vanzelf. 
• Als de wonde toch nog bloedt, druk er dan gedurende een vijftal minuten constant op met een steriel kompres of schoon doekje op. Hierdoor zal de bloeding meestal na enkele minuten stoppen. Deppen of vegen helpt niet om de bloeding te stoppen. Hou het aangetaste lichaamsdeel zo mogelijk omhoog.

• Als er bloed uit de wond spuit of als de bloeding na vijf à tien minuten niet stopt terwijl u toch voldoende druk hebt uitgeoefend, moet u zo snel mogelijk een arts raadplegen.

2. Wond reinigen
Niet het ontsmetten, maar wel het reinigen is het belangrijkste bij de verzorging van wonden. Dit dient zo snel mogelijk te gebeuren. Bij een gezond persoon met een goede weerstand geneest een gereinigde wond meestal vanzelf en zijn ontsmettingsmiddelen niet nodig. Ook snij-, bijt- of straatwonden die niet zichtbaar vuil zijn, reinigt u toch beter.

Hoe reinigt u een wond?
•  Was uw handen met water en zeep en droog ze zorgvuldig af met een schone handdoek. 
Draag zo mogelijk wegwerphandschoenen.

•  Spoel de wonde gedurende een tweetal minuten met stromend kraanwater.
- Laat de warme kraan gedurende 30 sekonden lopen.
- Spoel de wond dan onder een zachte straal met lauw- of lichaamswarm water.
- Laat het water rechtstreeks op de wonde stromen om het vuil weg te spoelen. Blijf spoelen tot er geen vuil meer in de wonde zit. 
- Dep de wond zo nodig voorzichtig droog met behulp van steriele gazen, of met een schone vaatdoek bij gebrek aan gazen.

• Is er geen schoon kraanwater beschikbaar, dan kunt u ook water gebruiken dat eerst gekookt is en weer afgekoeld. Of u kunt ook een steriele fysiologische zoutoplossing (NaCl 0,9 %), een zogenaamde woundcleanser (Flamirins, Prontosan, Sanoskin Cleanser...) of desnoods een niet-kleurend, waterig ontsmettingsmiddel (bijv. isobetadine, HAC...) gebruiken. 

Breng die producten aan met een steriel kompres (geen watten!). Reinig de wonde met dit bevochtigde kompres door vanuit het centrum van de wonde naar de rand toe voorzichtig te deppen. Dep de wonde vervolgens droog met een zuiver kompres. 

• Gebruik geen zeep of producten zoals soda, biotex...
• Wrijf liever niet in de wonde om het vuil eruit te halen. Eventueel kunt u resterend vuil proberen met een in water gedrenkt gaasje (geen watjes!) te verwijderen.
• Grotere steentjes of ander afval kunt u eventueel voorzichtig proberen te verwijderen met een pincet.
• Krijgt u de wond niet volledig schoon en blijven er nog restdeeltjes achter, raadpleeg dan een arts.
• Droog na het spoelen de omgeving rond de wond af, maar kom niet aan de wond zelf.

3. Wanneer moet een wond ontsmet worden?
Vroeger ging men ervan uit dat elke wonde moest ontsmet worden met een antisepticum zoals povidonjodium (Betadine) of chloorhexidine om een wondinfectie te voorkomen. Nu gaat men er nu van uit dat ontsmetten alleen nodig is wanneer er een reëel besmettingsgevaar bestaat. In de meeste gevallen is ontsmetting dus niet nodig en wordt zelfs afgeraden omdat het de genezing kan vertragen.

U kunt eventueel na de spoelen van de wond de huid rond de wond ontsmetten met een antisepticum om te voorkomend dat ziektekiemen op de huid alsnog in de wond terecht komen. Het huidontsmettingsmiddel mag daarbij niet in de wond komen.

In volgende omstandigheden - maar dan raadpleegt u beter een arts - is het ontsmetten van de wond wél aangewezen:

• Als er tekenen van een infectie zijn, zoals lokale roodheid, warmte, pijn of zwelling, geelwitte etter (pus).
• Bij mensen met een verminderde weerstand (bijv. mensen met kanker of diabetes) die vatbaarder zijn voor infecties. 

De wond moet altijd eerst gereinigd worden met water voor een ontsmettingsmiddel wordt gebruikt. Antiseptica gebruiken in een vuile wond heeft geen enkele zin.

4. Wanneer een arts raadplegen?
In sommige gevallen raadpleegt u het best een arts of een dienst spoedgevallen om de wond te laten verzorgen. Raadpleeg de arts in deze gevallen zo snel mogelijk, en zeker binnen de zes à twaalf uur. 
In afwachting van wondverzorging door de arts mag u de wond wel spoelen (zie hoger) en de wond afdekken met een steriel gaasje en een wonddekverband.

• Wanneer u veel bloed verliest of de bloeding niet gestopt kan worden nadat u er een vijftal minuten veel druk hebt op uitgeoefend. Dan moet u zo snel mogelijk een arts raadplegen.

• Wanneer er stukjes gruis, splinters of ander materiaal in de wond is gekomen en u niet alles kunt verwijderen. 

• Wanneer er grote voorwerpen (bijv. een mes, een groot stuk glas...) in de wond zit of als u vermoed dat er vreemde voorwerpen (bijv. glas) in de wond zitten.

• Een grote schaafwond of een gapende snijwond waarvan de wondranden niet tegen elkaar liggen of waarbij botten, spieren of ander onderhuidse weefsels zichtbaar zijn.

• Elke grotere wond met gerafelde wondranden of loshangende stukjes huidflap. 

• Een bijt- of steekwond.
• Wanneer een kwetsbare streek is geraakt zoals het oog, het aangezicht, de geslachtsdelen...
• Wanneer er tekenen van infectie optreden (pijnlijk gevoel, warmte en roodheid op de plaats van de wond, koorts, zwellen) of wanneer er witgeel vocht uit de wonde komt. 
• Als u zich ziek voelt of koorts hebt.
• Als het gaat om een risicowond voor tetanus. Risicowonden voor tetanusinfectie zijn bijtwonden, diepe wonden vervuild met aarde of dierlijke uitwerpselen, prikwonden opgelopen bij het tuinieren ... Als uw laatste inenting tegen tetanus langer dan 10 jaar geleden is, zult u van de dokter een herhalingsinenting krijgen en hij zal eventueel ook preventief antistoffen inspuiten (zogenoemde immunoglobulines).  
• Bij een verhoogde kans op een infectie door een verminderde afweer door ziekte (bijv. kanker, transplantatie in het verleden...) of geneesmiddelen (zoals prednison of chemotherapie) of als u geen milt meer hebt.
• Indien u bloedverdunners moet nemen of een bloedstollingsziekte hebt.
• Als de wond in contact is geweest met bloed van een ander die mogelijk besmet is met hiv, hepatitis B of C

Bronnen
www.rodekruis.be
www.veiligheid.nl ;
www.wcs-belgie.be
www.digiwond.ugent.be
www.nursing.nl/magazine-artikelen/wondontsmetting-poetsen-of-spoelen

www.hetvlaamsekruis.eu/ehbo_info/cursus/06_Wondverzorging/SchaafwondeEnSnijwonde.htm

www.kindengezin.be/veiligheid/ehbo/wonden/wondverzorging

www.hubrussel.net/wound-ex-site/Wound/Wound-ex-Bestanden-en-afbeeldingen/Wound-ex-Bestanden-en-afbeeldingen-Documenten/Wondreiniging.pdf

http://verpleegkunde.uzbrussel.be/StudiedagVPK/WZ_Ontsmetting.pdf

www.thuisarts.nl/wonden/ik-heb-schaafwond
www.thuisarts.nl/wonden/ik-heb-snij-of-scheurwond

www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/nhg-behandelrichtlijn_traumatische_wonden_en_bijtwonden_webversie_2017.pdf


Laatst bijgewerkt: januari 2021

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram