Defibrillatoren te weinig bekend bij het grote publiek

123-aed-defibrillator-05-17.jpg

nieuws

AED’s zijn draagbare toestellen, met zelfklevende electroden die moeten worden aangebracht op de borstkas van het slachtoffer. Het apparaat geeft vervolgens mondelinge instructies aan de gebruiker, meet het hartritme, bepaalt of een elektrische schok nodig is en, als dit het geval is, dient deze schok automatisch toe. 

De AED’s vormen één van de schakels in de ‘overlevingsketen’, de combinatie van opeenvolgende factoren die de overlevingskans van iemand met een hartstilstand verhogen. De andere schakels zijn een vroegtijdige herkenning van het probleem (persoon reageert niet en zijn ademhaling is abnormaal), het onmiddellijk verwittigen van de hulpdiensten (112), het snel opstarten van de reanimatie, en het tussenkomen van de mobiele hulpdiensten (MUG).

Elke minuut vertraging verlaagt de overlevingskans 
De belangrijkste oorzaak van plotse hartstilstand is ventrikelfibrillatie, een zeer snelle, ongecontroleerde samentrekking van de hartkamers. Dit gaat gepaard met onmiddellijk bewustzijnsverlies, doordat de hersenen onvoldoende bloedtoevoer krijgen. De elektrische schok (defibrillatie) ‘reset’ het hart, waardoor het zijn normale ritme kan hernemen. Als deze schok echter te laat wordt gegeven, evolueert een fibrillatie snel naar een volledige hartstilstand (asystolie), en dit is onomkeerbaar. Elke minuut vertraging bij de defibrillatie vermindert de overlevingskans met 10 tot 12 procent.

Een algemene strategie ontbreekt
Een aantal landen, zoals Nederland en de Scandinavische landen, ontwikkelden een zeer actief beleid in het beschikbaar stellen van AED’s in openbare ruimten. Tegelijkertijd wordt meestal het grote publiek bewust gemaakt van en opgeleid in reanimatietechnieken. Anderzijds worden ook professionals (politie, brandweerlieden) en/of vrijwilligers opgeleid om snel tussen te komen met mobiele defibrillatoren.

In België beperkt het beleid zich vandaag tot het plaatsen van vaste AED’s, zonder echte coördinatie. Iedereen die dat wenst kan een AED in/op zijn gebouw plaatsen. Momenteel bevinden er zich ongeveer tussen de 8.000 en 10.000 in ons land, waarvan 70 procent privé eigendom zijn (sportclubs, bedrijven, enz.).

Vrij beperkte impact
Het blijkt dat de AED's in de huidige situatie mogelijk 6 tot 28 levens per jaar zullen redden. Waarom is dit aantal zo laag?

1. Slechts 8 procent van de slachtoffers van een hartstilstand kan voordeel halen uit het gebruik van een AED door omstaanders. In feite doet slechts 30 procent van de hartstilstanden zich voor in een openbare ruimte (17 procent volgens de enige beschikbare Belgische gegevens), en slechts de helft daarvan gebeurt in aanwezigheid van getuigen (44 procent volgens de Belgische gegevens). Bovendien hebben niet alle hartstilstanden een hartprobleem als oorzaak. Ze kunnen ook het gevolg zijn van verdrinking, een overdosis, trauma, enz. In deze laatste gevallen heeft het geven van een elektrische schok geen zin. En bovenal zijn niet alle gevallen van hartstilstand nog te verhelpen op het moment dat de AED klaar is om te worden gebruikt.

2. Het publiek is nog te terughoudend
Een ander belangrijk aspect van de werkzaamheid van AED's is de mate waarin ze worden gebruikt. Het blijkt dat het publiek hier nog steeds zeer terughoudend is: een Engelse studie over bijna 17.000 hartstilstanden in het bijzijn van omstaanders toont aan dat slechts 2,4 procent van hen een schok toediende. Een gelijkaardige Deense studie spreekt over 2,2 procent. 

3. De AED’s zijn moeilijk te vinden
De toegankelijkheid van de toestellen stelt ook een probleem. Ze bevinden zich niet noodzakelijk in de nabije omgeving en de meeste zijn niet 24 uur per dag en 7 dagen per week toegankelijk, vermits ze in privégebouwen geplaatst zijn. Het grootste probleem is echter dat ze moeilijk te vinden zijn, omdat ze momenteel niet volledig in kaart kunnen worden gebracht. Bij een hartstilstand kunnen de omstaanders dus niet weten waar zich de dichtstbijzijnde AED bevindt. In theorie moeten alle AED’s weliswaar geregistreerd worden bij de FOD Volksgezondheid, maar de procedure is complex en ontmoedigt veel eigenaars. Ondertussen werden er wel al apps ontwikkeld, om de AED’s te kunnen vinden (bv. Mijn Hartritme http://www.mijnhartritme.be/index.php?lang=1 of Staying Alive http://www.stayingalive.org/), maar ze zijn onvolledig en verschillen onderling.

Mogelijke verbeteringen
Vermits de effectiviteit en kosteneffectiviteit van defibrillatieprogramma’s voor het grote publiek in België niet kunnen worden bepaald, kan het KCE zich niet uitspreken over hun relevantie. Dit betekent niet dat AED’s nutteloos zijn. Integendeel, als ze in ideale omstandigheden worden gebruikt, redden ze wel degelijk levens. Jammer genoeg zal hun impact op de algemene sterfte door hartstilstand in ons land beperkt blijven, vooral zolang de overige schakels in de overlevingsketen worden verwaarloosd.

Het KCE beveelt daarom aan om eerst de verschillende stadia van deze overlevingsketen te optimaliseren. Zo kan men het competentieniveau van het grote publiek verbeteren met informatiecampagnes en door opleidingen te verplichten vanaf het middelbare onderwijs, of in bedrijven.

We kunnen zelfs verdergaan en een nieuwe aanpak uittesten, die de tijdspanne tussen een hartstilstand en het gebruik van een AED kan inkorten, bijvoorbeeld door mobiele apparaten te voorzien voor professionals zoals de politie of brandweerlui, of door vrijwilligers op te leiden die, wanneer ze in de buurt van een hartstilstand zijn onmiddellijk kunnen worden gelokaliseerd en ingeschakeld door de hulpdiensten. 

Lees ook: Gebruik van automatische externe defibrillator (AED) bij hartstilstand redt levens

Laatst bijgewerkt: november 2017

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram