Omgeving heeft meer invloed op immuunsysteem dan genen

nieuws Het immuunsysteem varieert van persoon tot persoon, net als onze vingerafdrukken. Ieder van ons erft een uniek genenpakket dat ons helpt om te reageren op infecties. Recent onderzoek heeft aangetoond dat onze geschiedenis en onze omgeving (zoals onze woonplaats en met wie we samenleven) verantwoordelijk zijn voor 60 tot 80% van de verschillen tussen de individuele immuunsystemen. De overige verschillen liggen in het genetische materiaal.

"Het heeft ons een hele tijd gekost om de genetische code van de mens te kraken, en nu zetten we onze tanden ook in de code van het immuunsysteem. We stappen steeds meer af van het simplistische idee dat er slechts één type immuunsysteem bestaat", zegt hoofdonderzoeker Adrian Liston, hoofd van het VIB-KU Leuven Laboratorium voor Translationale Immunologie in België. "Die diversiteit zit niet alleen geprogrammeerd in onze genen, maar blijkt ook uit de manier waarop onze genen reageren op de omgeving."

Langdurige infecties
De meeste verschillen tussen de individuele immuunsystemen zijn te wijten aan langdurige infecties. Als iemand bijvoorbeeld herpes of gordelroos oploopt, heeft dat virus meer mogelijkheden tot interactie met het immuunsysteem. De wisselwerking tussen virus en immuunsysteem verandert langzaam de cellulaire samenstelling van het immuunsysteem, en maakt het gevoeliger voor dat specifieke virus. Maar dat betekent ook dat andere infecties gemakkelijker voorbij het afweersysteem komen. Bij mensen die niet zijn geïnfecteerd, doen deze veranderingen zich niet voor. Natuurlijk krijgen ze af en toe een verkoudheid of koorts, maar hun immuunsysteem blijft door de jaren heen relatief stabiel.

Leeftijd
Ouderen vormen hierop een uitzondering. Onderzoekers hebben nog niet precies kunnen vaststellen waarom onze leeftijd een belangrijke rol speelt in het mechanisme dat ons individuele immuunsysteem meer uniek maakt, maar het is wel bewezen dat ons immuunsysteem anders reageert op bedreigingen naarmate we ouder worden. Als we ouder worden stopt een bepaald orgaan, de thymus, geleidelijk met de productie van T-cellen. Deze cellen helpen infecties bestrijden. Omdat er geen nieuwe T-cellen meer bijkomen, zijn ouderen vaker ziek en reageren ze minder goed op vaccins.

Nog los van de T-cellen lijkt het verouderingsproces de manier waarop ons immuunsysteem reageert, sterk te veranderen. "Heel wat ziekten die we associëren met ouder worden, hebben een ontstekingscomponent. Dat wijst erop dat het immuunsysteem op de een of andere manier betrokken is bij deze aandoeningen", zegt Michelle Linterman, onderzoekster aan het Babraham Institute. "Inzicht in de manier waarop het immuunsysteem verandert met de leeftijd wordt enorm belangrijk voor de behandeling van leeftijdsgebonden ziekten in de toekomst."

Omgevingsfactoren
Er zijn ook manieren om die verschillen te overwinnen. Studies bij mensen die samenleven hebben aangetoond dat de luchtkwaliteit, voeding, stress, slaappatronen en keuzes in de levensstijl een sterk gecombineerd effect hebben op ons immuunsysteem. Zo vertonen de immuunsystemen van koppels die samenwonen meer gelijkenissen dan de immuunsystemen van de algemene populatie.

De onderzoekers willen in de toekomst onderzoeken hoe we ons immuunsysteem doelbewust vorm kunnen geven door onze omgeving te veranderen. Op deze manier zouden we mogelijk ook onze gezondheid kunnen beïnvloeden. "Om te kunnen sleutelen aan de code achter ons immuunsysteem, moeten we eerst een diepgaand inzicht verwerven in de invloeden die het immuunsysteem vormgeven", zegt Liston. "Daarom is het eigenlijk heel goed nieuws dat onze omgeving meer invloed heeft dan genetische factoren: de omgeving kunnen we veranderen."
Trends in Immunology, Liston, Linterman, and Carr: “Shaping variation in the human immune system”
DOI: 10.1016/j.it.2016.08.002