Putilov en zijn team observeerde 130 gezonde proefpersonen in een slaapkliniek. De mannen en vrouwen moesten 24 uur wakker blijven - zonder alcohol of koffie te drinken. Op verschillende tijdstippen kregen ze een vragenlijst waarop ze moesten invullen hoe fit ze zich op die momenten voelden. Daarnaast moesten ze ook meer informatie geven over hun slaappatroon en wanneer ze zich moe of fris voelen tijdens een normale werkweek.

Uit de antwoorden blijkt dat 22 procent van hen een ochtendmens is: zij voelen zich rond 9 uur ’s morgens energiek en worden rond 21 uur ’s avonds moe. Bij één op drie deelnemers is dat net andersom. De rest, 57 procent, wijkt volledig af van deze beide patronen. Ongeveer de helft van hen voelt zich zowel ’s morgens als ’s avonds energiek, terwijl de andere helft moe opstaat en moe gaat slapen. Belangrijk detail: een vergelijking met de zogenaamde leeuweriken en nachtuilen wijst uit dat deze twee nieuwe types - in wetenschappelijke kringen zwaluwen (hyperactieven) en dodo’s (altijdslapers) genoemd - geen afwijkend slaappatroon hebben.

Geen hyperkineten

‘Deze twee extra profielen herkennen we elke dag’, zegt slaapexpert Johan Verbraecken. ‘We merken dat mensen die zich een hele dag actief voelen, uitstekend presteren op het werk. Zij zijn ook net iets beter bestand tegen een burn-out. Ze verzetten veel werk en hebben er ook weinig problemen mee’, zegt hij. Verbraecken voegt eraan toe dat deze types echt kortslapers zijn. ‘Na 4 à 5 uur slaap kunnen ze er weer tegenaan. Maar let wel: deze mensen hebben daarom geen ADHD. Ze hebben veel energie zonder meer’, klinkt het.

Bij mensen die het andere extreme leeftype herkennen, is er vaak wel iets meer aan de had. ‘Als je een normaal leefritme hebt maar een hele dag moet vechten tegen de slaap, is er vaak sprake van een onderliggend probleem. In dat geval kan het aangewezen zijn om een slaaponderzoek te laten uitvoeren en de slaaphygiëne te evalueren. Het is ook mogelijk dat verkeerde eet- of drinkgewoonten aan de basis liggen.’ De professor voegt eraan toe dat vermoeide mensen wellicht overbelast zijn en geen tijd maken of vinden om te recupereren, waardoor de slaapkwantiteit en -kwaliteit slechter wordt.

Tips tegen de vermoeidheid

Maar wat moet je dan doen als je echt de hele dag moe bent? Een (middag)dutje dat het half uur niet overschrijdt doet wonderen. ‘In de huidige samenleving tonen steeds meer bedrijven interesse in slaappauzes voor hun werknemers. Dit kan hun productiviteit verbeteren.’ Hij voegt eraan toe dat mensen elke nacht gemiddeld 7 à 8 uur slaap nodig hebben, maar dat velen er niet toe komen. ‘Slaap kan je wel degelijk inhalen in het weekend. Bijvoorbeeld: als je op woensdag drie uur slaap te kort komt, kan je op zaterdag of zondag anderhalf uur inhalen. Dit zorgt ervoor dat je meer kernslaap hebt en je fysiek en mentaal recupereert. Een dutje van anderhalf uur tijdens de middag is dan weer te veel van het goede. ‘Je wordt trager wakker en de kans is groot dat je tijdens de nacht die erop volgt minder diep zal slapen.’

Daarnaast draagt af en toe naar buiten gaan bij tot een fit gevoel: buitenlucht zorgt ervoor dat het slaaphormoon (melatonine) wordt onderdrukt en geeft energie. Uiteraard is bewegen ook een goede optie voor meer energie. En als het echt niet betert? Dan is er nog altijd een kopje koffie dat voor een energieboost kan zorgen. ‘Maar dan liefst niet te laat op de avond’, zegt Verbraecken.