Vroegtijdige zaadlozing (ejaculatio praecox)

In dit artikel

Vroegtijdige zaadlozing (ejaculatio praecox)
Voortijdige zaadlozing: Wanneer is snel te snel?
Mogelijke oorzaken van premature ejaculatie
Diagnose: Hoe wordt premature ejaculatie vastgesteld?
BEHANDELING van premature ejaculatie
Wat kunt u zelf doen?

dossier Elke man kan wel eens te snel klaarkomen. Dat is een normaal fenomeen. Maar bij vroegtijdige zaadlozing (premature ejaculatie PE of ejaculatio praecox) komt een man vrijwel altijd te snel of zeer snel klaar, direct voor of nadat hij in de vagina is gekomen, zodat men nauwelijks aan vrijen toekomt. Bij mannen met PE is ejaculeren net als niezen – ze voelen het aankomen, maar kunnen het niet tegenhouden.

Vroegtijdige zaadlozing is een van de belangrijkste seksuele stoornissen van de man. Leeftijd speelt daarbij geen rol: het kan zowel bij jonge als oudere mannen voorkomen. Het zou volgens sommige studies voorkomen bij zowat 1 op 3 à 5 mannen (20 à 30 procent), maar preciese cijfers ontbreken.
Premature ejaculatie (PE) kan zeer frustrerend zijn, zowel voor de man als voor zijn partner. Het kan leiden tot seksuele ontevredenheid en een normale seksuele en emotionele relatie bijna onmogelijk maken. Uit studies blijkt dat de partner van een man met vroegtijdige zaadlozing zich dikwijls ‘ongemakkelijk’ voelt bij hun partner, 50 % van hen lijdt er persoonlijk onder en 32 % heeft relationele problemen.

Dit is de reden waarom premature ejaculatie een probleem is dat de partners het best samen aanpakken. Onderzoek heeft aangetoond dat koppels die open en eerlijk over seksuele problemen bij mannen communiceren, de grootste kans hebben om de kwestie effectief te behandelen. Bijna 75 % van de mannen met PE die hulp zochten, deden dat omdat ze hun partner op seksueel vlak meer tevreden wilden stellen.
Op het bespreken van vroegtijdige zaadlozing berust echter nog steeds een groot taboe. Mannen die er last van hebben, zoeken niet snel hulp. En dat is jammer, want er bestaat wel degelijk een behandeling voor.

Voortijdige zaadlozing: Wanneer is snel te snel?

De Internationale Vereniging voor Seksuele Geneeskunde (ISSM) definieert premature ejaculatie als een seksuele stoornis bij mannen, die wordt gekenmerkt door:
• een ejaculatie die altijd of zo goed als altijd voor of binnen ca. een minuut na vaginale penetratie plaatsvindt;
• het onvermogen om de ejaculatie bij alle of zo goed als alle vaginale penetraties uit te stellen;
• het lijden onder negatieve persoonlijke gevolgen, zoals spanning, ergernis, frustratie en/of het vermijden van seksuele intimiteit.

De tijd tot ejaculatie is dus niet het enige criterium om over premature ejaculatie te kunnen spreken: er moet ook een gebrek aan controle op de ejaculatie zijn (men kan ze niet uitstellen) en de aandoening moet een negatieve invloed hebben op het persoonlijk welbevinden en op het seksleven.

De normale ejaculatietijd (IELT)
Er zijn mannen die vinden dat ze een te snelle zaadlozing hebben, terwijl de duur van penetratie tot de zaadlozing in werkelijkheid niet te kort is.
De duur van penetratie in de vagina tot aan de zaadlozing heet intravaginale ejaculatie latentie tijd (IELT). De meeste mannen hebben een IELT van 3 tot 6 minuten. Maar er bestaan grote verschillen van persoon tot persoon. De IELT neemt af met de leeftijd, van ca 6,5 minuten bij de 18-30 jarigen tot 4,3 minuten in de groep ouder dan 51 jaar. Gebruik van een condoom of een besnijdenis, heeft geen enkele invloed op de IELT.
Een IELT van minder dan één minuut wordt beschouwd als een te snelle zaadlozing.

CHEES-test
Checklist voor symptomen van premature ejaculatie

Aan de hand van deze checklist van symptomen kunt u testen of u mogelijk lijdt aan premature ejaculatie.

VRAAG ANTWOORD
Hoe was uw ejaculatiecontrole gedurende de voorbije 6 maanden?
1. zeer goed
2. goed
3. redelijk
4. slecht
5. zeer slecht

In hoeverre verstoort de snelheid waarmee u tijdens het vrijen klaarkomt, uw relatie met uw partner?
1. helemaal niet
2. een beetje
3. redelijk
4. sterk
5. heel sterk

Komt u klaar met minimale stimulatie?
1. nooit of bijna nooit
2. minder dan de helft van de keren
3. ongeveer de helft van de keren
4. meer dan de helft van de keren
5. bijna altijd

Voelt u zich gefrustreerd omdat u te vroeg klaar komt?
1. helemaal niet
2. een beetje
3. redelijk
4. veel
5. zeer veel

Hoeveel tijd verloopt er gemiddeld tussen de penetratie en het klaarkomen (IELT)?
1. ik kom meestal niet klaar
2. meer dan 10 minuten
3. tussen 5 en 10 minuten
4. tussen 1 en 4 minuten
5. minder dan 1 minuut

21-25: sterke aanwijzing voor premature ejaculatie
17-20: aanwijzing voor premature ejaculatie
Om te kunnen spreken van premature ejaculatie moet op de laatste vraag 5 punten gescoord worden.

BRON
Checklist for Early Ejaculation Symptoms (CHEES)
www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0077676

Van jong tot oud
Zowel jonge mensen als ouderen kunnen te maken krijgen met premature ejaculatie. Meestal maakt men een onderscheid tussen primaire of levenslange premature ejaculatie en secundaire of verworven premature ejaculatie.

Primaire PE
Primaire of levenslange PE is aanwezig vanaf de eerste (of zo goed als eerste) seksuele ervaring, blijft het hele leven bestaan en treedt op tijdens alle soorten seksuele activiteiten. Genezing is vaak heel moeilijk, maar met een aangepaste behandeling kan het probleem meestal wel vrij goed beheerst worden.
• Aanwezig vanaf de eerste (of zo goed als eerste) seksuele ervaring;
• Blijft het hele leven bestaan en wordt mogelijk erger naarmate men ouder wordt;
• Ejaculatie gebeurt te snel (in 90 % van de gevallen in minder dan 1 minuut);
• Ejaculatie gebeurt te snel telkens (of zo goed als telkens) men geslachtsgemeenschap heeft;
• Ejaculatie gebeurt te snel met iedere (of zo goed als iedere) partner.
Ongeveer 65 % van de mannen met PE lijdt aan primaire PE.
Sommige mannen ejaculeren zelfs tijdens het voorspel, nog voor de penetratie heeft plaatsgevonden of voor het eerste contact met de vagina (anteportale ejaculatie). Dit zou bij zowat 5 procent van de mannen met primaire PE voorkomen.

Secundaire PE
Secundaire of verworven PE ontstaat pas later in het leven, en is vaak het gevolg van een andere medische aandoening of een psychologisch probleem. Secundaire PE is meestal vrij goed op te lossen.
• Ontstaat pas na een periode van normale ejaculatiecontrole en -tijd.
• Komt soms voor bij seks met slechts één of enkele specifieke partners (zogenaamde situationele PE).

Mogelijke oorzaken van premature ejaculatie

Vroeger werd aangenomen dat vroegtijdige zaadlozing wordt veroorzaakt door psychologische of relationele problematiek. Dat kan meespelen maar het is volgens de huidige wetenschappelijke overtuiging geen doorslaggevende factor.
In de afgelopen twintig jaar zijn er vele studies gepubliceerd die organische (somatische) factoren verantwoordelijk achten. In hoeverre deze factoren effectief een (belangrijke) rol spelen, is echter niet duidelijk.
De laatste tijd duikt er ook meer en meer bewijs op van een genetische (erfelijke) voorbeschiktheid die bepaalde mannen gevoeliger maakt voor een voortijdige zaadlozing. Maar het is niet bekend welk gen of genen hierbij een rol spelen.
Waarschijnlijk gaat het vaak om een wisselwerking tussen genetische, biologische (organische) en psychologische of relationele factoren die elkaar versterken en/of in stand houden.

Lichamelijke oorzaken
• Overgevoeligheid van de eikel, bv. na een besnijdenis.
• Anatomisch probleem: Vernauwing van de voorhuid (fimose) of een kort toompje (het elastische peesje onder de penis dat de voorhuid over de eikel houdt) kan PE veroorzaken. Wanneer het toompje te kort is, beperkt het de beweging van de voorhuid tijdens de erectie en veroorzaakt het zo een overmatige seksuele stimulatie. 40 % van de mannen met primaire PE zou een kort toompje hebben. Dit kan verholpen worden met een frenectomie (chirurgische verwijdering van het toompje).
• Endocriene ziekten: zoals schildklieraandoeningen. Zowat de helft van de mannen met een hyperthyreoïdie (verhoogde afscheiding van schildklierhormonen) heeft ook een vroegtijdige zaadlozing.
• Urologische aandoeningen: bv. een ontsteking of bacteriële infectie van de prostaat (prostatitis).
• Erectieproblemen. Bij premature ejaculatie is de erectie meestal normaal. Sommige, meestal oudere mannen met premature ejaculatie, hebben ook een erectieprobleem.
• Neurologisch probleem. Soms kan PE veroorzaakt wordt door een neurologische aandoening, zoals Multiple sclerose, of een beschading van het zenuwstelsel na een ongeval of een operatie.
• Neurobiologisch probleem, met name een stoornis in de werking van serotonine en/of een onevenwicht tussen serotonine en dopamine. Dat zijn neurotransmitters, stoffen die zorgen voor de signaaloverdracht tussen zenuwcellen ('neuronen') in het zenuwstelsel. Serotonine heeft een remmend effect op de zaadlozing en de mannelijke seksuele activiteit. Door een (genetisch bepaalde) overgevoeligheid van serotoninereceptoren zou de ejaculatiereflex een lage drempel hebben, waardoor men sneller een zaadlozing krijgt bij slechts minimale stimulatie.

Psychologische factoren
• Seksueel misbruik of traumatische seksuele ervaringen
• Houding ten aanzien van seks
• Depressie
• Emotionele stress
• Prestatiedrang en faalangst
• Relationele factoren

Lees ook: Minder voorkomende zaadlozings (ejaculatie) -problemen

Diagnose: Hoe wordt premature ejaculatie vastgesteld?

Indien u te snel klaarkomt en dat uw seksuele relatie verstoort, raadpleegt u het best uw huisarts, een uroloog of een seksuoloog.
De diagnose wordt grotendeels gesteld op basis van de klachten van de patiënt. In de Nederlandse Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van vroegtijdige zaadlozing van de Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuele Disfuncties (WVSD) en de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie (NVVS) uit 2010 worden een aantal elementen opgesomd waarmee de arts rekening moet houden.

Algemeen
• Hoeveel tijd na de penetratie komt u klaar?
• Kunt u uw zaadlozing vertragen?
• Bent u geïrriteerd of geërgerd en/of gefrustreerd door uw snelle zaadlozing

Gaat het om een onschuldig of voorbijgaand probleem?
• Varieert de tijd waarop u na penetratie klaar komt? Is het soms erg snel en anders weer gewoon?
• Heeft u het gevoel controle te hebben over het moment van klaarkomen?

Primaire of secundaire PE?
• Wanneer had u voor het eerst last van een snelle zaadlozing?
• Heeft u vroegtijdige zaadlozing sinds uw eerste seksuele contacten? Heeft u vroegtijdige zaadlozing bij alle of bijna alle pogingen tot gemeenschap en bij elke partner?

Erectiestoornis? Prostaatontsteking?
• Is uw erectie hard genoeg om te penetreren?
• Heeft u problemen uw erectie vast te houden tot u klaar komt?
• Haast u zich wel eens bij gemeenschap om een verlies van de erectie te voorkomen?
• Zijn er plasklachten? Gaan deze gepaard met pijn?

Impact op de relatie
• Hoe erg vindt uw partner het dat u een vroegtijdige zaadlozing heeft?
• Vermijdt uw partner het hebben van gemeenschap?
• Heeft uw vroegtijdige zaadlozing een effect op uw algehele relatie met uw partner?

Impact op kwaliteit van leven
• Vermijdt u uit schaamte het hebben van gemeenschap?
• Voelt u zich angstig, somber of schaamt u zich vanwege uw vroegtijdige zaadlozing?

Behandeling
• Heeft u eerder een of andere behandeling gehad tegen vroegtijdige zaadlozing?
• Wat verwacht u en/of uw partner van een behandeling?

Lichamelijk Onderzoek
Alhoewel dit meestal niet nodig is, zal de arts waarschijnlijk een lichamelijk onderzoek uitvoeren, zeker wanneer hij vermoedt dat er mogelijk een biologisch of organisch probleem meespeelt.
In de WVSD-NVVS-richtlijn wordt een lichamelijk onderzoek (met o.m. een bloedonderzoek en een neurologisch onderzoek) aangeraden indien er bij secundaire vroegtijdige zaadlozing een vermoeden is van verhoogde schildklierfunctie (hartkloppingen, gejaagdheid, afvallen), chronische prostatitis / chronisch urogenitaal pijnsyndroom (pijn bij plassen en/of gevoel van loze aandrang) of erectiele disfunctie.

BEHANDELING van premature ejaculatie

Premature ejaculatie geneest niet vanzelf bij het ouder worden, maar blijft in dezelfde mate aanwezig (75% van de mannen die eraan lijden) of wordt zelfs sneller (bij 22% van de mannen).
Vroegtijdige zaadlozing ter sprake brengen is de eerste stap van de behandeling. PE is een echte medische aandoening die niet alleen talrijke mannen van alle leeftijden, maar ook hun partners treft. Praten over PE met uw partner is de eerste stap om er als koppel mee om te gaan.

In de Nederlandse WVSD-NVVS-richtlijn wordt voor primaire premature ejaculatie een medicamenteuze behandeling in combinatie met psychoeducatie als eerste behandeling aanbevolen. Indien de vroegtijdige zaadlozing geleid heeft tot psychologische en relationele problemen, dan kan counseling van de patiënt of het koppel of relatietherapie nuttig zijn als aanvulling op de medische interventie.

Bij secundaire vroegtijdige zaadlozing wordt een combinatie van een medische en psychologische benadering aanbevolen. Informatie geven in wat vroegtijdige zaadlozing is, mannen helpen hun beheersing over de zaadlozing te verbeteren met gedragsoefeningen, het bespreken van te eenzijdige seksuele gedragspatronen en het oplossen van interpersoonlijke problemen, zijn waarschijnlijk van groot belang bij mannen met secundaire vroegtijdige zaadlozing.
Ook bij mannen met vroegtijdige zaadlozing en met andere medische problemen kan combinatiebehandeling helpen om de psychosociale aspecten van deze seksuele disfuncties te verbeteren.

Medicamenteuze behandeling

1. Antidepressiva
Studies hebben aangetoond dat dagelijks gebruik van Selectieve Serotonine Heropname Remmers (SSRIs), zoals paroxetine (Aropax), sertraline (Zoloft, Serlain), fluoxetine (Prozac of generisch product) en citalopram (Cipramil) of van Tricyclische Antidepressiva (TCAs) (clomipramine - Anafranil) meestal effectief zijn om de zaadlozing te vertragen. De ejaculatievertraging ontstaat meestal binnen 5-10 dagen na het begin van de behandeling.
Bijwerkingen zijn meestal van lichte aard, ontstaan in de eerste week van behandeling en kunnen geleidelijk na enkele weken verdwijnen. Het gaat o.m. om vermoeidheid, misselijkheid, dunnere ontlasting en zweten. Ook een verminderd seksueel verlangen of erectiestoornissen kunnen soms optreden. Behandeling met SSRIs moet vermeden worden bij mannen met een bipolaire stoornis
U moet deze geneesmiddelen dagelijks nemen, gedurende minstens 6 maanden tot één jaar. De vroegtijdige zaadlozing komt meestal terug wanneer de medicatie wordt gestopt. Jarenlang antidepressiva moeten slikken is, zeker voor jonge mensen, geen prettig vooruitzicht. Vele mannen vinden dit echter geen probleem omdat het de spontaneiteit van de seksuele betrekkingen ten goede komt.
Clomipramine, paroxetine en sertraline kunnen eventueel ook on-demand gebruikt worden, dat betekent niet dagelijks maar enkele uren vóór het vrijen. Het effect is dan wel minder sterk.
Eigenlijk gaat het hier om een nevenwerking van die geneesmiddelen die op de eerste plaats bedoeld zijn voor de behandeling van een depressie. In België zijn deze geneesmiddelen niet geregistreerd voor gebruik bij premature ejaculatie (maar worden ze er wel voor gebruikt).

2. Dapoxetine
Dapoxetine (merknaam: Priligy) is een snel werkend SSRI dat ook snel uit het lichaam verdwijnt. Dit geneesmiddel is sinds begin 2013 in België op de markt. Uit studies blijkt dat 30 of 60 mg dapoxetine 1 à 2 uur voor de coïtus, de intra-vaginale ejaculatoire latentietijd (IELT) 2 à 3 keer kan verhogen en dat de zaadlozing beter kan gecontroleerd worden. Dapoxetine werkt zowel bij mannen met primaire en secundaire vroegtijdige zaadlozing. Bij zowat 20% van de mannen heeft het nauwelijks effect.
Mogelijke bijwerkingen zijn misselijkheid, diarree, hoofdpijn, duizeligheid en verlaagde bloeddruk. Dapoxetine wordt afgeraden bij patiënten met manie of ernstige depressie.
Vermijd alcohol wanneer u dapoxetine gebruikt. Dit verhoogt de kans op duizeligheid en flauwvallen. Ook kan dapoxetine de effecten van alcohol versterken.

3. Erectiemiddelen
Sildenafil, tadalafil en vardenafil zijn middelen voor erectiele disfunctie. Ze mogen niet gebruikt worden voor de behandeling van premature ejaculatie bij mannen met een normale erectie.

4. Tramadol
Het gebruik van de pijnstiller tramadol als behandeling voor vroegtijdige zaadlozing wordt niet aanbevolen.

Lokale verdovende middelen
Lokale anesthetica, zoals lidocaïne en/of prilocaïne, als crème, gel of spray zijn matig effectief in het vertragen van de zaadlozing. Ze maken de penis minder gevoelig en helpen zo bij het uitstellen van de ejaculatie. Ze moeten een half uur voor de coïtus worden aangebracht. Best is om ze vlak voor de penetratie weg te wassen, of een condoom te gebruiken.
In geval van overdosering kunnen ze gevoelloosheid van de eikel/penis veroorzaken, wat ertoe kan leiden dat de erectie/ejaculatie uitblijft. De kans bestaat ook dat de verdovende component naar de partner wordt overgedragen en dat die minder genot beleeft.

Chirurgie
Chirurgische technieken en radiofrequente neuromodulatie zijn nog puur experimenteel.

Bekkenbodemtherapie
Bij de bekkenbodemtherapie leert de man om zijn bekkenbodem te controleren en te ontspannen om de zaadlozing uit te stellen.

Psycho-seksuele begeleiding
Psychotherapie kan zinvol zijn om de man en/of zijn partner te leren omgaan met een te snelle zaadlozing.

Betrokkenheid van partners bij de behandeling
Het betrekken van de partner in het behandelingsproces is belangrijk voor het behandelingssucces. Een meewerkende partner kan bijdragen aan een versterking van het zelfvertrouwen van de man, zijn vaardigheden, zijn zelfwaardering, zijn gevoel van mannelijkheid, en meer in het algemeen kan de partner de man helpen om de beheersing van de ejaculatie te ontwikkelen.
Dit leidt omgekeerd waarschijnlijk weer tot een verbetering van de seksuele relatie en verbetering van andere aspecten van hun relatie.

Behandeling van de onderliggende aandoening
Wanneer de premature ejaculatie veroorzaakt wordt door een onderliggende aandoening (bv. een ontsteking van de prostaat of een hypothyroïdie), dan verbetert ook het ejaculatieprobleem meestal als die aandoening behandeld wordt.

Behandeling erectieprobleem
Indien de premature ejaculatie gepaard gaat met een erectieprobleem, dan moet ook dat probleem aangepakt worden.

Lees ook: Vroegtijdige zaadlozing (ejaculatio praecox) : feiten en fabels

Wat kunt u zelf doen?

• Neem tijd voor het voorspel: bij masturberen of orale seks bijvoorbeeld is de seksuele prikkeling vaak minder dan bij penetratie zodat u minder snel opgewonden wordt. Een langer voorspel komt ook de opwinding van uw partner ten goede.

• Leer uw opwinding beheersen: Het heeft geen zin om te proberen de ejaculatie te beheersen. De zaadlozing is een lichamelijke reflex en kan dus niet worden beïnvloed. De opwinding die eraan voorafgaat, is wél beheersbaar: stop met strelen en bewegen als u voelt dat u naar een orgasme gaat en herstart als u voelt dat de opwinding minder is.

• Masturbatie: Masturbatie voor het vrijen is een van de zogenaamde zelfhulpmethodes waar vooral jonge mannen een beroep op doen. De man zou na masturbatie zijn ejaculatie meer onder controle heeft, beter de tekenen van verhoogde seksuele prikkeling herkennen en leren hoe hij zijn opwindingsniveau net onder de intensiteit die de ejaculatiereflex uitlokt, kan houden. Bovendien is de penis na masturbatie minder gevoelig, waardoor het langer dan normaal duurt vooraleer er een tweede zaadlozing plaatsvindt.
Hoewel masturbatie voor het vrijen soms doeltreffend is op korte termijn, kan het de vroegtijdige zaadlozing erger maken in plaats van te verlichten. Masturbatie zorgt er namelijk voor dat de seksuele gevoelens die moeten worden gecontroleerd om de aandoening te verbeteren, genegeerd of onderdrukt worden. Bovendien kunnen slechte masturbatiemethodes, bijvoorbeeld een non-stop rush naar de climax, de ontwikkeling van ejaculatiecontrolemechanismen verder verhinderen.

• Start-stoptechniek
Met de start-stoptechniek kunt u leren om uw ejaculatie beter te controleren. Zodra u een ejaculatie voelt komen, trekt u zich terug en relaxeert even tot de drang verdwenen is. Door er op te letten wanneer de ejaculatie op komst is en ze op die manier in te houden, kunt u leren om te langer te vrijen. Het kan natuurlijk wel vervelend zijn voor uw partner. Bovendien zorgt deze methode niet voor een langdurige verbetering.

• Knijptechniek
Bij deze methode moet u of uw partner vlak voor de ejaculatie de penis bovenaan gedurende enkele seconden dichtknijpen. Na een halve minuut kunt u verder gaan met vrijen. Voelt u weer een ejaculatie, dan kan de procedure herhaald worden. Ook deze methode zorgt niet voor een langdurige verbetering.

• Ademtechnieken
Een betere techniek is om de ejaculatie proberen te controleren door tijdens het vrijen diep en traag in en uit te ademen. De bedoeling is om het niveau van opwinding onder de ejaculatiedrempel te houden maar toch een goede erectie te bewaren. Deze ademtechnieken blijken een kalmerend effect te hebben op het moment zelf.

• Het gebruik van een condoom
Het dragen van twee condooms over elkaar of condooms met een licht verdovende stof (condooms die het orgasme zogenaamd uitstellen) is effectief op korte termijn. Het zorgt er voor dat de seksuele gevoelens die moeten worden gecontroleerd om de aandoening te verbeteren, genegeerd of onderdrukt worden.