Frozen shoulder: een stijve schouder

dossier Een frozen shoulder, letterlijk ‘bevroren schouder’, heeft niets te maken met de temperatuur van de schouder maar is de Engelse term voor een verstijving van het gewricht tussen schouderkop en kom (het glenohumerale gewricht). Het is een veel voorkomende aandoening die erg pijnlijk kan zijn. De oorzaak is niet altijd bekend, maar meestal geneest het spontaan na enkele maanden tot jaren.

Hoe ontstaat een frozen shoulder?

Een frozen shoulder ontstaat waarschijnlijk door een ontstekingsreactie in het schouderkapsel. De aandoening wordt ook capsulitis adhesiva of ‘adhesieve capsulitis’genoemd, wat ‘verkleefd en ontstoken kapsel’ betekent. Het schouderkapsel is een dun vlies ‘verkleefd en ontstoken kapsel’ dat de gewrichtsholte afscheid van de rest van de weefsels rond een schouder en mee zorgt voor de stabiliteit van het schoudergewricht. Door die ontsteking verdikt en verschrompelt het kapsel en wordt het veel stugger. Waarom het kapsel ontstoken raakt, is echter niet bekend.

Een frozen schoulder kan een gevolg zijn van een andere aandoening (secundaire frozen shoulder) of zonder aanwijsbare oorzaak (primaire of ideopathische frozen shoulder) ontstaan.

• Primaire frozen shoulder
Bij een primair frozen shoulder treden de klachten op zonder duidelijke oorzaak (spontaan). Men schat dat zowat 2 tot 5% van de bevolking ooit een frozen shoulder krijgt. Deze vorm van frozen shoulder komt vaker bij vrouwen dan bij mannen, en voornamelijk in de leeftijdsgroep tussen 30 en 60 jaar.

Hoewel er tot nu toe geen oorzaak bekend is, zijn er een aantal aandoeningen, waarbij een grotere kans bestaat op het verkrijgen van een frozen shoulder:
- overbelasting van de schouder;
- schildklierziekten;
- de ziekte van Dupuytren;
- diabetes: 1 op 3 patienten met een insuline afhankelijke diabetes krijgen eens in hun leven een frozen shoulder;
- een hartinfarct;
- ziekte van Parkinson;
- een longtumor.

• Secundaire frozen shoulder
Bij een secundaire frozen shoulder is er een duidelijk aanwijsbare oorzaak:
- een andere schouderaandoening zoals een botbreuk, een slijmbeursontsteking of een letsel van de rotator cuff,
- na een operatie aan de schouder
- na een periode van lange rust (immobilisatie), bijvoorbeeld door een ziekte (bijvoorbeeld een beroerte), ongeval (bv. een gebroken arm) of een operatie (bv. een borstamputatie bij borstkanker).

Klachten

Een frozen shoulder verloopt typisch in drie fasen.

• Fase 1 (bevriezings- of ontstekingsfase)
In de eerste fase heeft men veel pijn in de bovenarm, die verergert bij bewegen van de arm en ook ’s nachts vaak erger wordt. Er kan uitstraling zijn naar de nek, de bovenarm of de hand en tintelingen in de hand. Na een tijdje lokt ook de kleinste beweging pijn uit. Uiteindelijk doet het zelfs pijn als u het gewricht helemaal niet gebruikt.

Geleidelijk is er een toenemende bewegingsbeperking van de schouder. Dit begint met een beperking van de rotaties (draaiingen) van de schouder, met name van de draaing naar buiten (exorotatie).
Deze fase duurt 2 tot 6 maanden.

• Fase 2 (bevroren of verstijvingsfase)
In de tweede fase vermindert de pijn maar de schouderverstijving blijft aanwezig. Het wordt onmogelijk de arm omhoog, achter het hoofd of achter de rug te brengen, ook niet met hulp. De schouder zit vast.
Deze fase duurt tussen 4 en 12 maanden.

• Fase 3 (herstelfase)
In de derde fase is de pijn meestal fors verminderd of verdwenen en treedt langzaam een verbetering van de beweeglijkheid op. Deze periode duurt tussen de 12 en 24 maanden, soms langer. Uiteindelijk zal de schouder terug een vrij goede beweeglijkheid bekomen die bijna normaal is.

Behandeling

Een primaire frozen shoulder gaat meestal vanzelf over, zij het met een geringe functiebeperking. Dat kan wel maanden tot jaren duren. Men kan dit proces wel versnellen of draaglijker maken. Een secundaire frozen shoulder gaat vaak niet vanzelf over en zal dikwijls een operatie vergen.
Een frozen shoulder kan ook altijd terugkomen, ook na behandeling.

• Pijnbehandeling
Pijnklachten kunnen dikwijls verholpen worden met pijnstillers (niet-steroïdale ontstekingsremmers) en/of inspuitingen met cortisone in de schouder. Men kan de pijn ook verlichten door het tijdelijk blokkeren van de pijnzenuw van de schouder.

• Ontstekingsremmende injecties met Cortisone
Ontstekingsremmende injecties met cortisone in het gewricht kunnen in de eerste fase (ontstekingsfase) nuttig zijn. Hoewel het na een injectie nog steeds lang duurt voor de beweeglijkheid van de schouder hersteld is, krijgt de patiënt minder pijn en verbetert de mobiliteit. Daardoor verloopt de herstelfase comfortabeler.

• Oefentherapie (kinesitherapie)
Over de zin van een oefentherapie lopen de meningen uiteen. Volgens sommige onderzoeken zou het de beweeglijkheid van het gewricht verbeteren en de pijn verminderen, volgens ander onderzoek zou de pijn net toenemen.

Alleszins wordt aangeraden om tijdens de eerste (ontstekings)fase zeer voorzichtig te zijn met oefeningen en pas in de tweede fase met oefenen te beginnen.
De oefentherapie gebeurt onder begeleiding van een ervaren kinesist. Daarbij worden specifieke oefeningen en rekoefeningen aangeleerd die men ook thuis moet uitvoeren.

• Manipulatie onder narcose
In zeer hardnekkige gevallen kan de schouder onder verdoving worden doorbewogen en losgewrikt.
Bij een distentie-mobilisatie wordt het kapsel eerst tot zijn maximale volume opgeblazen met water.

Operatieve behandeling

Zelden is een operatieve behandeling van een primaire frozen shoulder nodig. Bij een langdurig beloop (vaak bij patiënten met diabetes) kan het kapsel in het gewricht via een kijkoperatie worden losgemaakt.

Bij een secundaire frozen is het vaak nodig om een te strak kapsel of te korte spieren/pezen te verlengen. Dit kan meestal met een kijkoperatie, soms is een open ingreep nodig.
Nadien volgt een lange periode van intensieve dagelijkse oefeningen om de vorming van nieuwe vergroeiingen te voorkomen en de werking van de schouder te normaliseren.

Laatst bijgewerkt: juli 2022

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram