Piercings: risico’s, voorzorgsmaatregelen en nazorg

dossier Steeds meer mensen laten zich piercen en tatoeëren. Bij piercings wordt een juweel aangebracht in de oren, de neus, de lippen, de tong, de navel enz. Ook piercings van de tepels en de geslachtsdelen komen steeds meer voor. Omdat steeds meer mensen zich laten piercen en elke piercing een gezondheidsrisico inhoudt, bestaan zowel in België als in Nederland strenge veiligheidsregels.


Hygiëne is bij het aanbrengen en verzorgen van piercings van groot belang om infecties en ontstekingen te vermijden. Bovendien bestaat het risico dat zenuwen beschadigd worden. Volgens een onderzoek van de Britse Health Protection Agency (HPA) en de London School of Hygiene & Tropical Medicine zouden één op drie mensen met een piercing een arts moeten raadplegen, en één op honderd moet zelfs in het ziekenhuis worden opgenomen. In Nederland zouden bij 10 tot 25% van de piercings infecties optreden en 7% van alle mensen die een piercing laten zetten, moeten uiteindelijk naar de huisarts. In ons land zijn geen cijfers bekend over complicaties van piercings.

De mogelijke complicaties zijn sterk afhankelijk van de plaats waar de piercing wordt aangebracht. Vooral piercings in de tong, lippen en wangen houden een aantal risico’s in en worden daarom eerder afgeraden. Maar ook elders kunnen piercings complicaties geven.

Waar kan een piercing gezet worden?

Af te raden piercings

Risico’s van piercing

• Een van de meest voorkomende complicaties is een lokale huidinfectie Dit treedt bij 10 tot 25% van alle piercings op. Wanneer de piercing in een gebied wordt geplaatst waar van nature veel bacteriën voorkomen (mond, neus, geslachtsdelen) is de kans op infectie groter dan wanneer bijvoorbeeld een piercing de oorlel wordt aangebracht. Ook het met de hand aanraken van de piercings kan de kans op een ontsteking verhogen.

• Elke ingreep waarbij de huid doorboord wordt, verhoogt de kans op besmetting met virussen die door bloed worden overgedragen, zoals hepatitis B en C, HIV. Daarom moeten de hygiënemaatregelen strict worden angeleefd.

• Als het kraakbeen in de neus of het oor doorboord werd, bestaat de kans op een kraakbeeninfectie. Dat geneest moeilijk omdat kraakbeen geen bloedvaten heeft, waardoor geneesmiddelen niet ter plaatse raken. Een ernstige misvorming kan het gevolg zijn.

• Langdurige bloedingen: als tijdens het piercen een bloedvat wordt geraakt, kan er een langdurige bloeding met ernstig bloedverlies optreden. Dit gebeurt vooral bij piercings in de mond.

• Wordt een zenuw geraakt tijdens het piercen, dan kan permanente gevoelloosheid (bijvoorbeeld van de lip, tong of clitoris) of een verlamming (bijvoorbeeld het afhangen van een wenkbrauw bij een wenkbrauwpiercing) het gevolg zijn.

• Piercings kunnen een allergie veroorzaken. Dat geldt vooral maar niet uitsluitend wanneer goedkope juwelen worden aangebracht met een hoog nikkel- of kobaltgehalte. Metalen die niet of nauwelijks met hun omgeving reageren en een glad oppervlak hebben, zoals titanium, niobium en goud, zijn veiliger.

• Lelijke littekens. Littekenweefsel en in het bijzonder keloïd kan ontstaan op de plaats van de piercing.

• Pijn en zwellingen: Een beetje zwelling is een normaal onderdeel van het genezingsproces. Bij piercings in de mond kan een sterk opgezwollen tong de luchtwegen blokkeren en de ademhaling bemoeilijken.

• Beschadigde tanden en kiezen: door contact met de metalen piercings kunnen er splintertjes losraken of kan een tand of kies breken. Ook gerestaureerde tanden, bijvoorbeeld met een kroon of een schildje, kunnen door mondpiercings worden beschadigd.

• Beschadigd tandvlees: tandvlees kan door de piercings beschadigd raken of worden teruggedrongen. Terugwijkend tandvlees ziet er niet alleen onaantrekkelijk uit, maar kan ook leiden tot tandwortelbederf en tandvleesaandoeningen.

• Beperking van de mondfunctie: sieraden in de mond kunnen leiden tot overmatige speekselvorming, problemen met het uitspreken van woorden en moeite met kauwen en slikken.

• Scheuren: de piercing kan ergens aan vastraken, waardoor de huid verder inscheurt. Dat risico is het grootst als de piercing nog nieuw is.

• Bij het piercen van de penis kan irritatie door wrijving ontstaan, scheuren van de urinebuis, vastzitten van de voorhuid…

• Bij het piercen van de tepels kunnen problemen met borstvoeding ontstaan door beschadiging van de melkkanaaltjes.

• Endocarditis: piercings in de mond geven een risico op endocarditis, een ontsteking van de hartkleppen en de binnenwand van het hart. De wond die tijdens het aanbrengen van de piercing ontstaat, geeft bacteriën de kans in de bloedsomloop te komen, waardoor ze het hart kunnen bereiken. is een zeldzame, maar ernstige, complicatie en is vooral een risico voor mensen met een aangeboren hartafwijking. Het plaatsen van piercings bij mensen met een verhoogd risico op endocarditis wordt door cardiologen dan ook sterk afgeraden.

Waarop moet u letten wanneer u een piercing laat plaatsen?

Hygiënevoorschriften

De piercing moet in strikte hygiënische omstandigheden uitgevoerd worden. Dat betekent onder meer:

• De piercer moet de handen wassen met antibacteriële zeep en een nieuw paar wegwerphandschoenen aantrekken. De nagels moeten kortgeknipt zijn en de piercer mag geen ringen of andere juwelen dragen.

• De plek waar de piercing door de huid komt wordt ontsmet met een geschikt ontsmettingsmiddel (geen alcohol!) en gemarkeerd met behulp van tandenstokers en antiseptische vloeistof (bv. gentiaanviolet of betadinejodium) bij slijmvlies of een marker die wordt ontsmet bij gave huid.
Bij het markeren van een tongpiercing wordt het best gebruik gemaakt van een zogenaamde ocelator (een lampje) om de tong door te lichten zodat wordt voorkomen dat een ader wordt aangeprikt.

• De naalden die gebruikt worden om de piercing te zetten en al het materiaal dat de huid binnendringt moet van eenmalig gebruik en steriel verpakt zijn. Al het materiaal dat in contact komt met de huid (tangen, klemmen, schaar...) moet steriel zijn.

• Bij het wisselen van sieraden moeten dezelfde hygiëneregels in acht worden genomen als bij het aanbrengen van een piercing.

• Behalve voor het doorboren van de oorlel, mag in België nooit een ‘schietpistool’ worden gebruikt. In Nederland mag een schietapparaat ook worden gebruikt om het kraakbeen van het oor of van de neusvleugel te piercen. Alleen apparaten waarbij het juweel rust op een standaard voor eenmalig gebruik zijn toegeaten. Plastic apparaten die niet kunnen gesteriliseerd worden, mogen niet worden gebruikt.

Lees ook: Nieuwe regels voor piercers en tatoeëerders

Geen piercing tijdens zwangerschap

Indien u zwanger bent of op korte tijd zwanger wilt worden, dan wacht u het best tot na uw zwangerschap om een piercing of tatoeage te laten plaatsen. Dat geldt zeker voor een tepel-, navel- of genitale piercing. Bij een tepel- of navelpiercing moet u minstens één jaar wachten om zwanger te worden omdat de genezing zo lang kan duren. Ook wanneer u borstvoeding geeft, mag u geen tepelpiercing laten plaatsen.
Wacht na de bevalling enkele maanden vooraleer u een genitale piercing laat plaatsen.

Indien u al een piercing hebt en zwanger bent, dan kunnen piercings problemen geven.
• De zwangerschap kan een heftige reactie geven op het sieraad wat gedragen wordt. In dat geval moet u de piercing verwijderen.
• Indien de piercingwonde nog niet volledig genezen is als u zwanger wordt, dan kan de genezing langer duren. U moet de wonde dan extra goed verzorgen. Laat ze ook geregeld controleren door uw behandelende arts.
• Omdat de buik en de borsten groter worden, kan een tepel- of navelpiercing sterk onder druk komen en scheuren. Ook de schaamlippen worden tijdens de laatste zwangerschapsweken dikker. Vervang het juweel eventueel door een grotere maat, of gebruik een juweel uit soepel plastic PTFE.

• Indien u de navel- of tepelpiercing tijdens uw zwangerschap uitlaat, is de kans groot dat het gaatje geheel of gedeeltelijk terug dichtgroeit. Ook kan de piercing na de bevalling een andere stand aannemen.

Bevalling
Genitale piercings moeten tijdens de bevalling verwijderd worden, onder meer om uitscheuren te voorkomen. Wacht enkele dagen om het juweel terug aan te brengen. Na de bevalling is de kans groot dat het juweel niet kan teruggeplaatst worden.

Borstvoeding
Als de tepelpiercing op de juiste plaats is gezet (op de rand van de tepel en tepelhof), dan is het meestal geen enkel probleem om later borstvoeding te geven. Menselijke tepels hebben acht tot twaalf melkkanaaltjes. Het is daarom onwaarschijnlijk dat een goed genezen piercing al deze kanaaltjes blokkeert. Sommige vrouwen met tepelpiercings hebben wel een verminderde melkproductie, mogelijk door geblokkeerde melkkanalen.

• Indien de wonde nog niet volledig genezen is, zal u wellicht geen borstvoeding kunnen geven. Bespreek dit met uw arts.

• Als de wonde wel volledig genezen is, is er meestal geen probleem. Verwijder het sieraad natuurlijk wanneer u borstvoeding geeft, en plaats het na de borstvoeding terug. Reinig de tepelring of –staafje 2 x per dag in een zoutwateroplossing.
Het kan zijn dat het steeds verwijderen van het sieraad de tepels irriteert. In dat geval is het raadzaam om het sieraad uit te laten.

• Als u het sieraad weglaat tot uw kindje is gespeend, is het mogelijk dat zelfs een volkomen genezen piercing dichtgroeit. Als een gaatje volledig dichtgroeit, wacht dan minimaal drie maanden voordat u op die plek opnieuw een piercing laat plaatsen.

• Als u een tepelpiercing hebt en geen borstvoeding geeft, bestaat de kans op stuwing en verstopping van de melkkanalen.

• Vermijd een BH deze tijd in verband met teveel druk op de piercing en de melkgaatjes.

Hoe een piercing verzorgen?

Het plaatsen van een piercing vraagt steeds een periode van genezing en goede verzorging. Ook nadat de wonde is genezen, moet u een aantal voorzorgsmaatregelen in acht nemen.

Tijdens de genezingsperiode
Persoonlijke hygiëne is tijdens de genezingstijd van de piercing absoluut noodzakelijk. De piercing moet worden beschouwd als een wonde en als zodanig behandeld worden.
De genezingsduur variëert van persoon tot persoon en is afhankelijk van de plaats van piercing en de nazorg.

Genezingsduur

• Direct na het piercen kan de gepiercete plek rood worden en opzwellen. De eerste dagen kan de huid rond de piercing ook extra gevoelig zijn en pijn doen. Na enkele dagen moet de roodheid en pijn verdwenen zijn. Is dit niet het geval, raadpleeg dan zo snel mogelijk een arts. Verwijder het sieraad niet zelf, maar laat dit door de arts doen.

• Tijdens de genezingstijd mag het sieraad niet verwijderd worden, tenzij er sprake is van een allergische reactie. Dit ter voorkoming van het dichtgroeien van de piercing en infectiegevaar. Ga ervan uit dat iedere piercing dichtgroeit binnen enkele dagen (de eerste 12 maanden zelfs binnen 1 dag).
Als u het juweel er niet in kan houden (voor bijvoorbeeld werk of school), dan kunt u beter geen piercing nemen.

• Gedurende de genezingstijd moet het ringetje of staafje voldoende ruimte hebben en niet te strak of te los zitten.

• Raak de piercing tijdens de genezingsperiode zo min mogelijk aan. Moet dat toch, was dan eerst de handen met antibacteriële zeep.

• Gebruik geen make-up artikelen of parfum rond een genezende piercing.

• Draag bij een bodypiercing (bv. tepel of navelpiercing etc) geen strakke of vuile kleding. Vermijd wrijving tijdens het dragen (door een BH of een strakke slip).

• U mag een bad of douche nemen, maar niet langdurig. Zorg er voor dat er geen zeep resten in de piercing achterblijven. Tijdens de eerste 3-4 weken, en bij een navelpiercing zelfs 2 manden, geen zwembad, bubbelbad, stoombad, sauna enz.

• Vermijd gedurende een maand de zon en zonnebank (de verse wond kan verbranden omdat de huid nog niet sterk genoeg is en het metaal wordt opgewarmd en dat kan infecties veroorzaken).

Wondzorg

Zolang de piercing een open wond is kunnen er bacteriën in komen, waardoor er pijnlijke en gevaarlijke infecties kunnen ontstaan.
• Was de omgeving van de wonde twee maal per dag met een milde ongeparfumeerde zeep totdat de wond geheel genezen is. Was altijd de handen voor u begint met de verzorging. Na 1 maand mag u afbouwen naar 1x daags spoelen.
Dep de omgeving van de wond na het wassen met een schone handdoek of een tissue droog. Houd de piercing na het wassen zoveel mogelijk droog.
• Wrijf de huid rond de piercing eventueel met een sterk verdunde, warme zeezoutoplossing. Dat geneest sneller en de kans op ontsteking wordt kleiner
• Smeer geen zalf, vaseline of iets degelijks op de wonde. Gebruik ook geen wonddesinfectiemiddelen zoals Sterilon of Betadine op de wonde. Zij vertragen de genezing.
• Gebruik geen pleisters of verband over de piercing, tenzij kortdurend wanneer u gaat sporten of vuil werk moet doen.

Specifieke nazorginstructie voor orale piercings
Een tong- of lippiercing (of andere piercing in de mond) verdient extra aandacht na eten, drinken en roken en na elk ander oraal contact.
• Niet kussen noch orale seks tijdens de eerste 2 tot 3 weken.

• Geen warm eten of drank de eerste week.

• Om de zwelling gedurende de eerste dagen te vermijden kan u op ijsblokjes en ontsmettende tabletten zuigen en het spreken beperken.

• Vermijd tijdens de eerste weken alcohol, cafeïne en roken. Geen kauwgom of knabbelen op een voorwerp (balpen bv.). Geen nagelbijten.

• Een mondpiercing moet in de eerste weken na elke maaltijd, na het drinken van koffie, thee, limonade enz. en na een sigaret gespoeld worden met Listerine. Na 4 weken moet u alleen 's avonds na het tandenpoetsen en voor het slapen gaan uw mond spoelen met Listerine.

• Poets geregeld de tanden en spoel zo nodig met mondwater op basis van een chloorhexidineoplossing.

Specifieke nazorginstructies voor genitale piercings
Geslachtspiercings rond de urinebuis hebben extra zorg nodig. Zeep in de urinebuis kan een blaasontsteking veroorzaken. Door ca. een uur voor het schoonmaken van de piercing een glas water te drinken worden zeepresten na het wassen sneller uitgeplast.
Tijdens de eerste 2 à 4 weken of langer indien u last ondervindt, mag u geen seksueel contact hebben. Tijdens de hele genezingsperiode moet een extra stevig condoom worden gebruikt bij seks.

Wanneer naar de dokter?

Wanneer u na het zetten van een piercing één of meerdere van de volgende symptomen hebt, kunt u het best naar de huisarts gaan. Er kan sprake zijn van een complicatie die behandeld moet worden.
• ontstekingsverschijnselen (roodheid, zwelling, warmte, pijn)
• pusvorming
• een bloeding die niet vanzelf stopt
• uitgroei- of afstotingsverschijnselen
• andere symptomen die u niet vertrouwt

Na de genezing
Ook na het genezingsproces moet u voorzichtig zijn.

• Zorg bij een piercing in de mond dat de bolletjes altijd goed vastgeschroefd zijn (om inslikken te vermijden) en dat zich geen tandsteen vormt (zodat u ze niet meer kunt losschroeven). Controleer bij een tongpiercing elke morgen bij het tanden poetsen of de balletjes nog goed vastgeschroefd zijn.

• Pas wanneer uw piercing genezen is kunt u wisselen met een ander soort sieraad.

• Draag nooit gewone oorringen in piercings: deze zijn veel te dun en kunnen uitscheuren. De kwaliteit van het metaal is meestal veel lager dan van piercingjuwelen, waardoor de kans op infecties verhoogt.

• Indien u bloed wilt geven, moet u melden dat u een piercing hebt. U kan gedurende een bepaalde periode als bloeddonor geweigerd worden.

Met een piercing naar het ziekenhuis

Mag u als minderjarige een piercing of tatoeage laten aanbrengen?

Er bestaat in België geen formele leeftijdsgrens voor tatoeages of piercings. Minderjarigen (-18 jaar) vallen wettelijk gezien wel onder het ouderlijk gezag en hebben dus in principe de toelating van hun ouders (of voogd) nodig om een piercing of tatoeage te laten plaatsen. Wanneer minderjarigen tegen de zin van hun ouders toch een tatoeage of piercing laten plaatsen, kan dit leiden tot een conflict, waarbij de ouders eventueel zelfs naar de rechter kunnen stappen wegens het toebrengen van slagen en verwondingen. Daarom zal een serieuze tatoeëerder of piercer altijd eerst de schriftelijke toestemming van uw ouders vragen. Ook de minderjarige zelf moet uiteraard zijn of haar toestemming geven: ouders kunnen hun minderjarig kind niet laten tatoeëren of piercen zonder dat het kind zelf hiermee instemt.

Enkele jaren geleden hebben een aantal beroepsorganisaties van tatoeëerders en piercers samen met de verbruikersverenigingen en het ministerie van volksgezondheid een deontologische code opgesteld waarin voorzien is dat hun leden geen piercing of tattoo zetten bij iemand die jonger is dan 18 jaar. Een uitzondering op de leeftijdsgrens van 18 jaar betreft het stretchen van de huid, het piercen van het oor, de neus, de wenkbrauw, de tong, de lip, en de navel: deze kunnen bij minderjarigen vanaf 16 jaar gepiercet worden. Het stretchen van de oorlel (groter dan 1,6mm diameter) mag niet uitgevoerd worden op minderjarigen jonger dan 16 jaar. De oorlel mag ook op jongere leeftijd gepiercet worden, maar altijd met toestemming van de ouders.

De shops die zich aansloten bij het “Belgian Hygiëne Quality Label” zijn herkenbaar door een sticker of de tekst van de code in hun etalage.

In Nederland mogen kinderen onder de 12 jaar niet gepiercet of getatoeëerd worden, met uitzondering van de oorlellen. Tussen de 12 en de 16 jaar mag een piercing of tatoeage alleen gezet worden wanneer tenminste één van de ouders of verzorgers erbij aanwezig is. Op deze leeftijd mogen geen piercings worden gezet bij de geslachtorganen en bij meisjes ook niet in de tepels. Tot 16 jaar mag geen tatoeage worden aangebracht op het hoofd, de hals, de polsen of handen. Vanaf 16 jaar zijn piercings en tatoeages overal toegestaan en hoeven er geen ouders of verzorgers meer bij aanwezig te zijn.

Mag de school piercings of tatoeages verbieden?
De school kan piercings of tattoeages verbieden of eisen dat ze afgedekt worden, op voorwaarde dat dit verbod uitdrukkelijk in het schoolreglement is opgenomen.