Candida-infectie (candidiasis)

dossier Candida is een familie van gisten of schimmels die van nature kunnen voorkomen op de huid, de slijmvliezen en in de darmen. Men noemt dit ook commensalen. De meest voorkomende Candida-soort is Candida albicans. Vrijwel iedereen heeft van nature van bij de geboorte Candida albicans gisten op de huid, de slijmvliezen (van vagina, mond, enz), de darmen, enz.

De gisten leven er in evenwicht met de bacteriën die daar ook van nature zitten. Die bacteriën zorgen ervoor dat er net genoeg voedsel is voor de gisten, zodat hun aantal klein blijft. Normaal merken we er dus niets van en doen ze ook geen kwaad.


Lees ook: Voor welke soorten schimmelinfecties moet je oppassen?

Candida-infectie (candidiasis)

Getty_candida_schimmel_2024.jpg

© Getty Images

Soms kunnen de Candida-gisten echter sterk uitbreiden waardoor een candida-infectie of candidiasis ontstaat. Meestal treedt dit op wanneer onze natuurlijke weerstand om een of andere reden verminderd is, of wanneer het evenwicht tussen bacteriën en gisten verstoord is (bv. door een antibioticakuur). Een Candida-infectie is meestal vrij onschuldig en kan meestal ook vrij goed behandeld worden. In uitzonderlijke gevallen kan het wel gevaarlijk zijn wanneer Candida in het bloed terecht komt en een gegeneraliseerde infectie of ‘systemische candidiasis’ veroorzaakt. Deze vorm van een Candida-infectie komt alleen voor bij ernstig zieke mensen met een sterk verminderde weerstand. Bijvoorbeeld bij mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, bij kankerpatiënten na een chemokuur of bij aidspatiënten.

Lees ook: Aspergillus fumigatus: gevaarlijke schimmelinfectie die de longen aantast

Andere Candida-gisten
Candida albicans is niet de enige Candida-gist bij de mens. Onder andere Candida tropicalis en Candida glabrata komen soms ook voor. Mensen die al enkele keren behandeld werden met een geneesmiddel tegen Candida albicans, kunnen gemakkelijker last krijgen van die andere gisten die ongevoelig zijn voor die geneesmiddelen en die de plaats innemen van de wel gevoelige Candida albicans. Dit is vergelijkbaar met de resistentie die kan ontstaan door veelvuldig antibiotica-gebruik. Er zijn aanwijzingen van een toenemend voorkomen van deze gisten. De niet-albicans gisten geven vergelijkbare symptomen, al zijn die vaak minder ernstig.

Lees ook: Dodelijke schimmelinfectie Candida auris verspreidt zich alarmerend snel

Hoe krijg je candidiasis?

Meerdere factoren kunnen een rol spelen bij het ontstaan van een Candida-infectie. 

  • Een vochtige omgeving stimuleert de vermenigvuldiging en verspreiding van alle gisten en schimmels.
  • Antibiotica vernietigen ook de nuttige bacteriën in en op het lichaam. Wanneer die bacteriën uitgedund worden, krijgt Candida meer kans om zich te vermenigvuldigen en te verspreiden.
  • Mensen met een zwak of verzwakt afweersysteem zijn extra gevoelig. Dit geldt met name voor premature en heel jonge baby’s, hiv-patiënten, bejaarden, mensen die een chemokuur volgen en personen die een orgaantransplantie hebben gehad en immuunonderdrukkende geneesmiddelen moeten nemen.
  • Suikerziekte die niet goed onder controle is.
  • Chronische ziekten, door een combinatie van risicofactoren.
  • Er kunnen ook genetische factoren meespelen die iemand gevoeliger maakt voor een Candida-infectie.
  • Hormonale factoren: een vaginale candidase wordt in de hand gewerkt door zwangerschap, anticonceptie, en oestrogeenbehandeling. Sommige vrouwen krijgen rond de menstruatie vaak een schimmelinfectie, andere tijdens de zwangerschap.
  • Veelvuldige of frequent wisselende seksuele contacten en orale seks zouden mogelijk de kans op een vaginale Candida-infectie in de hand werken. 
  • Spruw (Candida-infectie in de mond) kan in de hand gewerkt worden door het gebruik van medicijnen die geïnhaleerd worden (bijvoorbeeld bij astma).
  • Heel veel koolhydraten of suikers eten zou candidiasis in theorie kunnen bevorderen, omdat gisten van suiker leven. Maar over het precieze (oorzakelijke) verband tussen een suikerrijk diëet en een Candida-infectie bestaat nog veel onduidelijkheid.

Is Candida besmettelijk?

Candida-gisten komen van nature op de huid, op slijmvliezen van o.m. mond en vagina voor. Hoewel de gist van de ene op de andere persoon kan worden overgebracht (bv. van moeder op kind of omgekeerd, tussen seksuele partners), gaat het niet echt om een besmetting in de traditionele betekenis van het woord. Candida wordt dan ook niet beschouwd als een besmettelijke ziekte en al helemaal niet als een seksueel overdraagbare aandoening. De partner van iemand met een vaginale candidiasis moet dan ook niet worden meebehandeld, tenzij hij of zij ook besmet is en klachten heeft. Bij baby’s met spruw of wanneer een moeder die borstvoeding geeft een candida-infectie van de tepels heeft, moeten zowel moeder en kind behandeld worden omdat ze de infectie aan elkaar kunnen doorgeven.

Lees ook: Spruw: een wit beslag op de tong

Waar kan een Candida-infectie optreden?

Getty_candida_tong_spruw_2024.jpg

© Getty Images / candidiasis op de tong (spruw)

Een candida-infectie kan in verschillende lichaamsdelen ontstaan.

  • Op de huid: Candida albicans overleeft goed op een vochtige, verweekte huid, en vooral in huidplooien (bv. in de liezen, onder de borsten of oksels). Baby’s kunnen bovenop een gewone luieruitslag een Candida-infectie krijgen. Ook nagels kunnen geïnfecteerd raken met candida. Dit komt vooral voor bij mensen die beroepshalve veel met suikers werken (bv. bakkers, koks) of die vaak natte handen hebben.
  • Op de tepels: Bij vrouwen die borstvoeding geven kan een Candida-infectie voorkomen op de tepels.
  • In de mond: Ongeveer de helft van de bevolking zou van nature (commensale) Candida in de mond hebben, zonder dat ze daarvan enige hinder ondervinden. Maar soms kan dit aanleiding geven tot een infectie. Orale candidiasis of spruw komt voor bij o.m. mensen met een verzwakte immuniteit (bv. kanker- of aidspatiënten), na een behandeling met antibiotica of chemotherapie, bij prematuurtjes, inhalatie van corticosteroïden (bv. bij astma), intubatie (tijdens een operatie of wanneer je langdurig op een dienst intensieve zorgen verblijft). Ook wanneer je te weinig speeksel produceert en een te droge mond hebt, kan het ontstaan. Bijvoorbeeld wanneer je daar bestraald wordt. Speeksel helpt immers het evenwicht in de mond in stand te houden. Spruw kan ook het gevolg zijn van een slechtzittende tandprothese. De prothese verweekt plaatselijk het tandvlees en sluit het af van de lucht. Baby's kunnen besmet raken met Candida in het geboortekanaal, maar ook via de handen van andere verzorgers.

Perlèche of scheurmond
Perlèche of scheurmond is een meestal hardnekkige eczeem-achtige ontsteking van de mondhoeken die ontstaat door irritatie door speeksel. Vaak komt daar een infectie met Candida albicans bovenop. Typische kenmerken zijn roodheid en een schilferige, weke huid. Bij een Candida-infectie is er meestal een witte schilfering te zien. Jonge kinderen kunnen perlèche krijgen door kwijlen en sabbelen. Bij kinderen met een grote tong (zoals bij het syndroom van Down) komt dit frequent voor. Bij oudere personen kan het een gevolg zijn van een slecht zittend kunstgebit of het invallen van de wangen.

Lees ook: Wat kan je doen aan een scheurmond of mondhoekkloofjes?

  • In de vagina (vulvovaginale candidiasis): Candida is de belangrijkste oorzaak van vaginale infecties. De meeste vrouwen maken tijdens hun leven minstens één vaginale Candida-infectie mee, bv. tijdens de zwangerschap. Bij sommige vrouwen kan dit herhaaldelijk optreden.

    Een vaginale candida-infectie kan ontstaan wanneer het evenwicht tussen bacteriën en Candida in de vagina verstoord wordt. Vooral in de tweede helft van de menstruatiecyclus, tijdens de zwangerschap, bij pilgebruik en bij suikerziekte bevat de vagina een hoger gehalte aan suiker waarvan de candida-gist profiteert. Ook kan de vagina van buitenaf besmet worden (bv. via toiletpapier of een washandje dat voordien voor de anus werd gebruikt).
    Genitale Candidiasis of vaginitis is geen seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Je partner moet dus niet meebehandeld worden, behalve als hij zelf ook klachten heeft.


Naar schatting zou zowat 5% van alle vrouwen steeds opnieuw een vaginale Candida-infectie krijgen. Wanneer dat meer dan 4 keer per jaar optreedt, spreekt men van een recidiverende vulvovaginale candidiasis. Waarom dit bij sommige vrouwen gebeurt, is nog altijd niet helemaal duidelijk.

Lees ook: Vaginale schimmelinfecties: onschuldig maar onaangenaam

  • Penis (Balanitis): Bij de mannen kan de penis geïnfecteerd raken door Candida-gisten.
  • In de darmen: Candida albicans leeft in de darmen waar hij onschadelijk is. Of dit ook aanleiding kan geven tot klachten zoals diarree na antibioticagebruik, en of dit dan moet behandeld worden, is omstreden.
  • Inwendig: Na een medische ingreep kan een Candida-infectie in verschillende organen ontstaan. Bijvoorbeeld als het darmvlies beschadigd is door herhaalde darmoperaties, of wanneer je dagenlang een katheter hebt voor sondevoeding. Deze systemische infecties komen voornamelijk voor in nieren, hart, lever, centraal zenuwstelsel, longen, milt en dieper gelegen weefsels van het verteringssysteem.
    Dat is ernstig en moet met krachtige geneesmiddelen behandeld worden.

Symptomen

  • Aangetaste huid ziet er vuurrood uit. Er kunnen kleine, met vocht gevulde blaasjes ontstaan.
    Bij aantasting van de nagels (Candida-paronychia) is het nagelbed aangetast. Het nagelbed kan rood en pijnlijk zijn, de nagels kunnen wit of geel worden en laslaten.
  • Bij infectie van het mondslijmvlies (spruw) komt een wittige, soms pijnlijke uitslag voor op de tong en de slijmvliezen van de wangen en het gehemelte. De slijmvliezen zelf zijn rood ontstoken.
    Spruw kan zich uitbreiden naar de keel en de slokdarm waar het een hinderlijke pijn en zweertjes veroorzaakt.
    Baby’s die onrustig drinken, herhaaldelijk de borst loslaten of de borst weigeren, hebben mogelijk spruw.
  • Bij Perlèche of scheurmond ontstaan er kloofjes in de mondhoeken.
  • Bij een candida-infectie van de tepels zien die er glanzend roze tot rood uit, met soms witte puntjes of schilfertjes. Soms ontstaan kloven. Het gaat meestal gepaard met een stekende pijn die uitstraalt van de tepel naar de borst, en die lang na de borstvoeding kan aanhouden.
  • Bij candida-vaginitis of vaginale candidiasis kan de huid rond de schede rood worden en er ontstaat vaak hevige jeuk en een branderig gevoel. Ook kunnen de schaamlippen rood en gezwollen zijn. Er kan een toename van de vaginale afscheiding (fluor vaginalis) ontstaan. De afscheiding is vaak korrelig en wit, zoals brokkelige kaas, maar reukloos. Plassen en vrijen kan pijnlijk zijn.
  • Bij een candida-infectie van de penis kan de eikel er rood en schilferig uitzien, erg jeuken en pijn doen bij het aanraken of bij het vrijen.
  • De klachten van een veralgemeende candidiasis zijn niet altijd erg duidelijk omdat deze mensen vaak al erg ziek zijn en reeds hoge koorts hebben. 

Diagnose

Het uitzicht van de aangetaste huid of slijmvliezen maakt de dokter soms meteen duidelijk waar het om gaat. Bij twijfel zal een staaltje onder de microscoop of in het labo onderzocht worden. Bij vermoeden van een gegeneraliseerd Candida-infectie zal meestal een gespecialiseerd bloedonderzoek uitgevoerd worden.

Een (nieuwe) Candida-infectie te voorkomen

  • Infectie in de mond (spruw): Bij zuigelingen is een goede hygiëne extra belangrijk. Als je borstvoeding geeft is het verstandig om handen en tepels voor iedere voeding te wassen met lauwwarm water. Spenen (van flesjes) kan je het beste dagelijks uitkoken en bewaren op een droge en schone plaats.
  • Infectie van de tepels: Gebruik zo weinig mogelijk zeep of gebruik alleen zure zeep (zeep met een Ph zuurtegraad lager dan 7). Vervang zoogkompressen minstens na elke voeding. Katoenen zoogkompressen moeten na gebruik gedurende 5 minuten uitgekookt worden. Was je beha liefst op 60 °C en doe dagelijks een proper gewassen beha aan. Laat je tepels goed aan de lucht drogen na de voeding. Vermijd bij een schimmelinfectie het inmasseren van een druppel moedermelk op de tepel. 
  • Vaginale candidiasis: Was je vagina niet met zeep, want dit verstoort de natuurlijke zuurgraad van je vagina. Gebruik bij voorkeur lauwwarm water. Gebruik geen desinfecterende middelen zoals Isobethadine zeep, ook niet tijdens infecties. Gebruik evenmin vaginale douches en dergelijk. Zorg ervoor dat bij het vrijen het slijmvlies van de vagina niet beschadigd wordt: gebruik eventueel een glijmiddel. Orale seks zou mogelijk de kans op een vaginale infectie verhogen.
  • Infectie van de huid: Houdt je huid goed schoon en droog. Dep de huid zachtjes droog, in plaats van hard te wrijven. Gebruik zo weinig mogelijk zeep. Gebruik eventueel talkpoeder in huidplooien en bij baby's om het vocht te absorberen.

Lees ook: Wat zijn de zeven gouden regels voor de intieme hygiëne?

Behandeling

Een Candida-infectie is meestal vrij onschuldig en eerder hinderlijk dan gevaarlijk. De infectie verdwijnt vaak spontaan na enkele weken, maar in sommige gevallen kan ze hardnekkig zijn of herhaaldelijk terugkomen. Behandeling is alleen nodig wanneer de klachten hinderlijk zijn of steeds terugkeren. Bij ernstige of herhaalde Candida-infectie zal de arts altijd het precieze Candida-type nagaan en eventueel vroegere behandelingen checken om de gepaste behandeling te kunnen instellen. Volg steeds zeer goed de voorgeschreven dosis en toedieningswijze – vraag eventueel raad aan uw arts – en maak de voorgeschreven kuur helemaal af.

  • Huidinfectie: Voor een oppervlakkige infectie van de huid volstaat meestal een behandeling met een plaatselijk uitdrogend product. Ook talkpoeder kan helpen. Dat doet niets tegen de gist zelf, maar op een droge huid kan de gist niet uitbreiden. Bij hardnekkiger klachten kan de arts een huidcrème of –zalf tegen schimmels en gisten zoals nystatine (magistraal te bereiden door de apotheker), Miconazol (merknaam: Daktarin) of clotrimazol (merknaam: Canestene) voorschrijven. Bij een ernstige infectie en bij aantasting van de nagels zal waarschijnlijk ook een oraal in te nemen geneesmiddel nodig zijn. Bij luierdermatitis kan de arts een combinatieproduct van miconazol met zinkoxie (Daktozin) voorschrijven.
  • Mondinfectie: Candida van de mond kan goed worden bestreden met geneesmiddelen. Meestal zal een lokale behandeling met mondspoeling of orale gel op basis van miconazol (Dactarin gel) of nystatine volstaan. Uiteraard moeten ook de oorzaken worden aangepakt (bv. een slecht zittend gebit, gebitsprothese ‘s nachts uitlaten, een goede mondhygiëne enz).
  • Tepelinfectie: Meestal zal een lokale behandeling met een schimmelwerende zalf op basis van miconazol (Dactarin) of nystatine worden voorgeschreven. Deze producten kunnen ook tijdens borstvoeding worden gebruikt.
  • Vaginitis: De behandeling is afhankelijk van de ernst van de infectie en of het al dan niet om een steeds terugkerende infectie gaat. Bij een acute infectie wordt omwille van de veiligheid meestal de voorkeur gegeven aan een lokaal aan te brengen schimmelwerend product. Herhaalde infecties (vier of meer keer per jaar) zijn moeilijker te behandelen. Meestal is een langdurige behandeling (tien tot veertien dagen of meer) nodig. De voorkeur gaat daarbij naar een geneesmiddel dat via de mond wordt ingenomen. Het is belangrijk dat de behandeling volgehouden wordt tot alle klachten zijn verdwenen.
  • Penis-infectie: Net zoals bij een vaginale infectie kan de arts een anti-schimmelzalf of -crème (imidazol) voorschrijven om op de penis aan te brengen. Tweemaal daags gedurende één tot twee weken is doorgaans voldoende. Omdat bepaalde (vette) bestanddelen in de crèmes het rubber van condooms en pessaria kunnen aantasten, zijn deze voorbehoedmiddelen tot drie dagen na het staken van de behandeling niet veilig.


Diëten
Er zijn verschillende diëten waarvan ten onrechte wordt beweerd dat ze een infectie met Candida kunnen bestrijden of voorkomen. Volgens de wetenschappelijke literatuur hebben diëten geen invloed op een infectie met Candida albicans. Zogenaamde ‘anti-candida diëten’ kunnen juist klachten veroorzaken of verergeren, omdat ze bijvoorbeeld geen of weinig fruit en melkproducten bevatten. Daardoor kan op termijn een tekort aan vezels, vitamines en mineralen ontstaan.

Probiotica 
Probiotica kunnen wellicht zinvol zijn om tijdens een antibioticakuur te helpen om goede bacteriën in de darmen te beschermen. Maar dat ze de ontwikkeling van Candida kunnen tegengaan, is niet aangetoond. Probiotica zouden ook de doeltreffendheid van orale schimmelwerende producten (zoals fluconazole) bij o.m. vaginale candida-infecties verhogen. 

Lees ook: Wat is het verschil tussen probiotica en postbiotica?

Bronnen:
www.bcfi.be
www.domusmedica.be
www.huidinfo.nl
www.huidziekten.nl


Laatst bijgewerkt: januari 2024

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram