Gerelateerde artikels
Winterdepressie: oorzaken, symptomen en remedies
In dit artikel
Winterdepressie: oorzaken, symptomen en remedies
dossier
De aandoening heeft te maken met de seizoensvariaties in licht waardoor onze biologische klok verstoord raakt en niet meer 'gelijk loopt' met het daglicht. De moeilijkste maanden zijn doorgaans januari en februari.
Iedereen heeft wel eens last wanneer het dagenlang somber weer is. Maar naar schatting één op tien tot twintig mensen hebben hiervan zoveel last hebben dat ze moeite hebben om nog normaal te functioneren.
Symptomen
• men voelt zich lusteloos en moe,
• men is prikkelbaar, overdreven angstig,
• concentratieproblemen,
• overdreven eten en slapen
• gewichtstoename
• een onbedwingbare zin in zoetigheden
Er bestaan enkele opvallende verschilpunten tussen niet-seizoensgebonden depressies en winterdepressies. Iemand met een niet-seizoensgebonden depressie voelt zich ook voortdurend moe, maar kan -in tegenstelling tot iemand met een winterdepressie - de slaap niet vatten. Ze zijn moe omdat ze onvoldoende slapen (ze willen wel, maar ze kunnen niet), terwijl de winterdepressieven moe zijn ondanks vele uren slaap.
Een tweede verschilpunt is de trek in zoetigheid, die typisch is voor een winterdepressie. Wie lijdt aan een niet-seizoensgebonden depressie heeft helemaal geen eetlust, en zal eerder vermageren in plaats van te verdikken.
Criteria
Om van een echte winterdepressie te kunnen spreken, moet aan een aantal voorwaarden voldaan zijn.
• de klachten moeten gedurende tenminste twee opeenvolgende winterseizoenen optreden
• de klachten verdwijnen spontaan in de lente
• er zijn geen andere redenen om de depressie te verklaren (verlies van een geliefd persoon, verlies van werk, vereenzaming,... )
Vaak is het moeilijk om een diagnose te stellen omdat verschillende factoren verantwoordelijk kunnen zijn voor een depressie.
Lees ook: Test: ben ik depressief?
Oorzaken
• De lichttheorie zegt dat het te maken heeft met een gebrek aan (zon)licht. Op een zonnige dag schommelt de verlichtingssterkte (uitgedrukt in lux) tussen 10.000 en 100.000 lux. Op een sombere, bewolkte dag kan dit soms slechts 1000 lux zijn en in een kantooromgeving slechts 500 lux.
Wanneer er minder licht is, schakelt de natuur over op een trager ritme. Bij mensen met wintermoeheid wordt de activiteit echter in die mate vertraagd, dat een normaal leven verstoord raakt. Licht, dat via de ogen bij ons binnendringt, heeft immers een grote invloed op het menselijk lichaam. De pijnappelklier in onze hersenen scheidt gedurende de nacht het hormoon melatonine af. Melatonine zet het slaapmechanisme in gang en speelt ook een rol in de interne regeling van de biologische klok. Men gaat ervan uit dat een teveel aan melatonine een deprimerende invloed heeft.
Het feit dat lichttherapie mensen met een winterdepressie weer opmontert, pleit sterk voor de lichttheorie.
• Er wordt ook geopperd dat een verstoring van onze biologische klok, die de dagelijkse levenscyclus controleert, de oorzaak is van winterdepressies. Deze klok waakt er over dat de structuren in ons lichaam afwisselend in een rust- en in een actieve fase komen. Ze ziet er bijvoorbeeld op toe dat we vooral overdag alert zijn en ons ‘s avonds moe voelen, dat onze bloeddruk in de loop van de dag stijgt, net als onze lichaamstemperatuur en dat de productie van sommige hormonen overdag op volle toeren draait, terwijl andere hormonen vooral ‘s nachts geproduceerd worden, enz.
Mensen met een winterdepressie zouden een “gevoeliger” interne klok hebben, die makkelijker ontregeld raakt dan bij gezonde mensen.
• Recente onderzoeken hebben bij patiënten met winterdepressie een verminderde lichtgevoeligheid van de retina in het oog aangetoond waardoor de hersenen minder lichtsignalen zouden krijgen. De preciese betekenis hiervan is echter niet duidelijk.
Remedies
Lichttherapie blijkt het best te werken wanneer het 's morgens onmiddellijk na het ontwaken wordt toegepast.
De eenvoudigste vorm van lichttherapie is veel buiten zijn in het volle licht (elke dag bv. een uurtje gaan wandelen) en zo veel mogelijk tijd doorbrengen in een van nature goed verlichte ruimte (dus zo weinig mogelijk gordijnen, geen hoge bomen vlak bij het raam, enz.). Volgens een studie zou één uur in buitenlicht evenveel effect hebben als twee-en-half uur kunstlicht. Indien je over de financiële mogelijkheden beschikt is een wintervakantie in de zon ideaal.
Er zijn behandelingen ontwikkeld waarbij de patiënt gedurende enkele weken dagelijks twee à drie uur wordt blootgesteld aan een intens wit licht. Daarvoor moet men plaatsnemen voor een speciale lichtbak met een lichtintensiteit die varieert van 2.500 tot 10.000 lux, afhankelijk van de ernst van de winterdepressie en de duur van de behandeling. Ter vergelijking: gewoon kunstlicht binnenshuis bereikt zelden meer dan 500 lux.
De toestellen zijn voorzien van speciale UV-filters om eventuele beschadiging van de huid te voorkomen. Je moet wel de raadgevingen inzake behandelingsduur en afstand tussen ogen en toestel eerbiedigen.
Meestal hebben deze toestellen speciale witte fluorescerende lampen, maar tests met gewone fluorescerende lampen en zelfs met gewone lampen hebben geen verschil kunnen aantonen. Wel blijkt er een relatie te bestaan met de sterkte van de lampen: hoe sterker, hoe efficiënter. Maar er zijn ook studies gebeurd met lampen van slechts 100 lux die toch een betekenisvol resultaat bleken te hebben.
Men heeft ook toestellen ontwikkeld die rechtstreeks op het oog kunnen worden geplaatst als een soort lichtgevende bril. Bij dit type toestel worden lampen gebruikt van slechts 60 lux en kan ook de behandelingsduur sterk worden ingekort.
Een andere veelbelovende therapie is het kunstmatig nabootsen van het ochtendgloren. Experimenten waarbij men tijdens de slaap het lichtvolume geleidelijk aan verhoogt zodat het een zomerochtend lijkt, blijken zeer effectief te zijn, zelfs bij vrij zwakke lichtbronnen (250 lux)
Alhoewel dergelijke toestellen tegenwoordig vrij te koop zijn of zelfs kunnen worden gehuurd, is het toch ten zeerste aan te raden om je arts te raadplegen voor je met dergelijke therapie start. In sommige gevallen (bv. bij manisch-depressiviteit, bepaalde oogaandoeningen) is lichttherapie af te raden.
Lees ook: Hoe werkt lichttherapie bij een winter- of seizoensdepressie?
