Gynaecologen waarschuwen voor fyto-oestrogenen

nieuws Het gebruik van alternatieve behandelingen, voedingssupplementen en plantenextracten is uitgegroeid tot een big-business industrie zonder regulering noch controle. Ze zijn vrij verkrijgbaar, worden doorgaans cash betaald, er is geen bewijs van effectiviteit of veiligheid, worden doorgaans niet gemeld aan de behandelende artsen en worden niet gecontroleerd door volksgezondheid.
Het gebruik van deze voedingssupplementen is veel groter dan doorgaans vermoed. Volgens recente overzichten, zou 40% van de amerikaanse vrouwen dergelijke therapie gebruiken goed voor een geschatte kostprijs van 12 to 22 miljard dollar per jaar. Ook in Belgie zou 10% van de vrouwen Menohop gebruiken, geschat uit de verkoopcijfers.
Opmerkelijk is dat minder dan 40% van de ondervraagde vrouwen het gebruik van voedingssupplementen aan hun arts melden.
Phyto-oestrogenen is een beschrijvend woord voor alle niet steroidale ( oestrogenen en alle seksuele hormonen bij de mens hebben een typische scheikundige structuur met 4 ringen die men steroiden noemt) stoffen die een oestrogene activiteit hebben of die gemetaboliseerd worden tot stoffen die een oestrogene activiteit hebben. Deze stoffen worden teruggevonden in minstens 300 planten en binden zich zoals echte oestrogenen aan de steroidreceptor.
Deze phyto-oestrogen zijn doorgaans niet zo actief als de echte steroidhormonen, maar voorbeelden als het vroeger veel gebruikte diethylstilboestrol, dat ook geen steroid structuur heeft maar toch zeer actief is, tonen dat er geen noodzakelijk verband is tussen structuur en activiteit en dat deze stoffen ook zeer actief zouden kunnen zijn. Dit is allemaal niet nieuw als men bedenkt dat de eerste orale progestativa die orale contraceptie hebben mogelijk gemaakt een scheikundig licht gemodifieerd extract van cactussen was.

Deze phyto-oestrogenen kunnen zowel oestrogene als anti-oestrogene effecten hebben : hun zwakke binding aan de receptor maakt hen tot oestrogen wanneer geen andere oestrogenen aanwezig zijn, en tot antioestrogen wanneer meer actieve oestrogene aanwezig zijn.

Lees ook: Europees advies over hormonale substitutietherapie

De voornaamste phyto-oestrogenen zijn de isoflavonen (genesteine, daidzeine en hopeine), lignanen en coumestanen. Isoflavonen komen in planten voor in scheikundig gebonden vorm (glycoside). Bacterien in de darm kunnen deze binding verbreken en het product actief maken, vandaar een grote individuele variabiliteit in resorptie. Sommige voedingssupplementen hebben deze binding scheikundig verbroken door fermentatie om zo actievere produkten te maken.

Samengevat is het een grote groep van min of meer actieve bestanddelen, waarvan de werking niet zo goed is bestudeerd, en waarvan de veiligheid nooit echt werd nagegaan. De breuklijn is het verschil tussen de plantenafkooksels, de thee en de herbale geneeskunde en de scheikundige identificatie van de actieve bestanddelen, hun zuivering, eventuele versterking van de activiteit en het gebruik in grotere hoeveelheden. Dit laatste noemt men een medicament, maar die hebben het voordeel dat ze grondig bestudeerd zijn wat betreft activiteit, samenstelling van een pil, effectiviteit en veiligheid op termijn. Bovendien worden ze grondig gecontroleerd.
De meest gekende en gebruikte produkten zijn afkomstig van sojascheuten. Menohop is een typisch Belgisch product in deze reeks van phyto-oestrogenen, met hopeine dat waarschijnlijk vrij actief is. Kenmerkend is dat er geen klinische studies gebeurd zijn noch gepland zijn. Niemand kan dan ook vandaag het effect voorspellen, zeker niet op middellange termijn van de inname van een actief, geconcentreerd product als menohop. Stellen dat dit ‘veilig' is zonder onderzoek kan niet.
Warmteopwellingen zouden kunnen voorkomen worden door phyto-oestrogen. Het probleem van de meeste studies is het placebo effect dat gekend zo'n 40% bedraagt voor warmteopwellingen en dat het effect van phyto-oestrogenen niet veel groter is.
• Een italiaanse studie met 76 mg isoflavonen dagelijks bekwam men een 45% reduktie versus een 30% reduktie in de placebo groep hetgeen niet significant is.
• Een Australische studie met 118 mg isoflavonen kon geen verschil aantonen. Hetzelfde kan gezegd worden van Primrose, black cohosh, promensil (extract van rode klaver) : soms lichte effecten, vaak geen aantoonbaar effect.
• Studies over preventie van osteoporose, effecten op de borstklier, en preventie van cardiovasculaire effecten zijn eveneens niet zo duidelijk. Men verwacht een gunstig cardiovasculair effect, maar ook dit is niet zo wit zwart aangetoond
Ik zou de phyto-oestrogen willen vergelijken met een goed gekend en lang gebruikt product als oestriol, dat eveneens een zwak oestrogeen is en dus in de aanwezigheid van sterke oestrogenen een zwak anti-oestrogeen effect heeft. Phyto-oestrogen zijn enkel effectief in de mate dat ze oestrogeen activiteit hebben, en bieden tot op heden geen aangetoonde voordelen tegenover echte oestrogenen in dezelfde dosis. Zoals met alle extracten bestaat het risico dat ongewenste effecten optreden zeker op termijn.